Nuchter en veerkrachtig crises beheersen

Het valt niet mee om een crisis te beheersen. Voordat je het weet, is de crisis zelf gecreëerd. Kunnen we heden ten dage nog verwachten dat wij een crisis van een beetje omvang nog daadwerkelijk kunnen managen? Zelfs een mini-crisis is al zo lastig. Er kijken zovelen mee; zoveel verschillende diensten spelen een (eigenstandige) rol.  Niemand heeft meer de volledige controle over de situatie. Door de vele organisaties die betrokken zijn, is het lastiger om knopen door te hakken. Er staat er altijd wel weer één op de rem.

Menno van Duin, lector Crisisbeheersing bij het Instituut Fysieke Veiligheid, docent op de opleiding Resilience Officer, medeoprichter van het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, richt zich al meer dan 25 jaar op kennisontwikkeling en professionalisering op het terrein van crisisbeheersing en publiceerde het boek ‘van rampen leren’ en het boek ‘Lessen uit crises en mini-crises’.

Razendsnelle verspreiding van informatie

Informatie verspreidt zich tegenwoordig veel sneller dan overheidsinstanties ooit kunnen bevatten en controleren, laat staan dat ze er op kunnen anticiperen. Sociale media geven allerlei nieuwe mogelijkheden, maar maken het ook niet eenvoudiger voor de overheid. Bij de uitvoering ontstaan altijd onverwachte problemen.’

Vraag niet het onmogelijke

‘Dit nooit weer’.’ Dat klinkt cynisch en kritisch, maar Menno van Duin is tegelijkertijd vol lof over de vorderingen die op het vlak van crisisbeheersing zijn gemaakt. Zijn punt: overdrijf niet in te gedetailleerde draaiboeken voor zaken die zelden voorkomen, sla niet door in oefenen voor dingen die je nooit doet en verwacht niet het onmogelijke van de overheid.

Investeer alleen als het rendeert

Er wordt al snel geroepen ‘dit nooit meer!’, maar dit soort risico’s kun je niet voor 100% indammen en dat moet je ook niet willen. Tot op zekere hoogte is investeren in preventie natuurlijk zinvol, maar je bereikt een keer een omslagpunt waarna iedere euro méér, minder oplevert. Dat geld kan mijns inziens beter aan andere zaken worden besteed, want er is meer in het leven dan rampen- en crisisbeheersing.’

Veerkracht verhogen

Volgens Menno van Duin zijn we steeds beter opgeleid, oefenen en trainen we, maar zullen we het ook in de toekomst zeker niet gemakkelijker krijgen om kleine, laat staan grotere crises te beheersen. Menno van Duin: ‘Bescheidenheid en nuchterheid zijn hier op zijn plaats. Kunnen wij door de veerkracht te verhogen de toekomstige crises wel managen of moeten wij aanvullende maatregelen nemen? Kunnen wij het bijzondere nog wel aan, of moeten wij ons hier nog meer en beter op voorbereiden? Of juist vertrouwen op onze dagelijkse capaciteiten? Kan de zelfredzame burger ons uiteindelijk bij een volgende crisis redden of moeten wij die daarvoor eerst opleiden?’

Uitgaan van zelfredzaamheid

‘We moeten veel meer uitgaan van de zelfredzaamheid van mensen. Het is gewoon een overlevingsdrang die we allemaal in ons hebben. Daarom pleit ik ook voor generieke maatregelen die op een heleboel verschillende ramptypes en dreigingen toepasbaar zijn. Daarnaast moeten hulpverleners in zelfredzaamheid worden opgeleid; niet de burgers. Ook ben ik een groot voorstander van het geven van meer ruimte aan operationeel leidinggevenden tijdens een ramp. Natuurlijk hebben burgemeesters ook een rol. Hun rol is veel meer gericht op het duiden van de ramp, het aanvoelen van de gevoelens in de samenleving en de communicatie met de burger. Zoals Don Berghuijs dat altijd noemde: zichtbaar leiding geven aan de samenleving.‘

Meer weten?

• Op de opleiding Resilience Officer leert u hoe u veerkrachtig anticipeert op een dreigende crisissituatie.
• Op de cursus Crisismanagement in de praktijk leert u hoe u zich voorbereidt op een mogelijke crisis of ramp die zich in uw gemeente kan voordoen.
• Op de cursus Openbare Orde, Rampen en Noodbevoegdheden leert u wat de bevoegdheden en taken zijn van de burgemeester bij de openbare orde handhaving bij een crisis of een ramp.