SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Dat met de productie en distributie van drugs enorme bedragen worden verdiend, is algemeen bekend. En al dat geld wordt uiteindelijk bovengronds witgewassen. Het gaat om bedragen die we ons bijna niet kunnen voorstellen. Xander Beenhakkers: “We moeten blijven laten zien hoe groot het maatschappelijke probleem is. Alleen dan voelt iedereen de noodzaak om onze inzet te vergroten.”
Xander Beenhakkers werkte onder meer bij de politie in Amsterdam, Rotterdam en Dordrecht en was hoofd van de recherche- en inlichtingeneenheid bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Gevolg: hij kwam geregeld in aanraking met fraude en witwasssen.
“Dat klopt, met name bij de Mededingingsautoriteit was dat het geval. Daar was ik getuige van economische ondermijning op grote schaal. Het was de tijd van de bouwfraude. Het rare is dat de bouwfraude destijds niet gelinkt werd aan ondermijning. Waarschijnlijk denken veel mensen er nu anders over, want het is natuurlijk wel degelijk een vorm van ondermijning van de economie. De afgelopen jaren heb ik voor enkele gemeenten gewerkt en zie ik ook de grote impact op de lokale economie.”
Wat is ondermijning volgens u?
“Ondermijning is verworden tot een containerbegrip waaronder tegenwoordig van alles wordt geschaard. Dat vertroebelt het beeld. Ik geef de voorkeur aan de betekenis die bestuurskundige Pieter Tops eraan geeft. Die heeft betrekking op de maatschappelijke effecten van georganiseerde misdaad, dus niet zozeer op de georganiseerde misdaad zelf. Ondermijning draait om de vraag: wat gebeurt er met al die miljarden euro’s die zijn verkregen met criminele activiteiten en die in onze economie belanden en bijvoorbeeld jongeren verleiden om te gaan koerieren in plaats van vakken te vullen. En als je eenmaal lekker verdient met koerieren, zit je in het wereldje en ga je verder, bijvoorbeeld helpen bij de productie.”
Het probleem is groter dan veel mensen denken, toch?
“Dat lijkt me wel. Tops heeft ooit voorzichtig geraamd dat alleen al in en rond Tilburg per jaar ongeveer 800 miljoen euro werd omgezet met georganiseerde hennepteelt. Let op: alle synthetische drugs waren daarin nog buiten beschouwing gelaten. Vorig jaar publiceerde de politieacademie een rapport dat stelde dat de verkoopwaarde van in Nederland geproduceerde xtc en amfetamine wereldwijd 18,9 miljard euro bedraagt. Dat zijn enorme bedragen. De overheid kan daar haast niet tegenop en dat is beangstigend.”
Waar belandt dat criminele geld uiteindelijk?
“Veelal in vastgoed, zowel in Nederland als in het buitenland. Vastgoed is waardevast en op de lange termijn winstgevend.”
Wat is het belang van een integrale aanpak in de bestrijding van ondermijning?
“Die is essentieel. We hebben iedereen die een rol kan spelen in de bestrijding van ondermijning bitterhard nodig. De overheid – politie, justitie, gemeenten, de Belastingdienst – kan dat niet in haar eentje. Daarvoor is het probleem te omvangrijk en zit ondermijning te diep geworteld in allerlei sectoren van onze maatschappij. We hebben alle hens aan dek nodig, temeer omdat de afgelopen decennia hebben aangetoond dat alleen repressie niet heeft gewerkt. Het strafrecht is een druppel op een gloeiende plaat. Maar tegelijk is het essentieel om de norm te stellen, om als maatschappij de grens te trekken.”
Is die samenwerking ook nodig om informatie te kunnen verzamelen?
“Ja. De ene partij heeft misschien belastende informatie die de andere partij niet heeft. We moeten – voor zover als de wet het toelaat – zoveel mogelijk informatie delen en hier zie ik nog steeds veel ‘koudwatervrees’. Een goed voorbeeld van waar je zicht op krijgt als je anders, slimmer naar informatie kijkt is de City Deal Zicht op Ondermijning. Daarin werken analisten en data-wetenschappers samen met mensen uit de praktijk om nieuwe patronen te gaan zien. Een goede data-analyse kan ons helpen risico’s in te schatten en voorspellingen te doen.”
Hoe combineert u de strafrechtelijke, bestuurlijke en fiscale aanpak om de impact te vergroten?
“We werken samen met het regionale informatie- en expertisecentrum (RIEC) en bekijken per geval langs welke weg we de meeste kans op succes hebben. Als iemand aantoonbaar veel geld heeft verdiend, heeft de Belastingdienst, gesteund door het fiscaal recht, vaak de beste papieren. Zo is destijds Al Capone op zijn belastingaangifte gepakt en voor lange tijd achter slot en grendel verdwenen. Kortom: follow the money. Liefst hanteren we een brede aanpak: fiscaal, bestuurlijk én strafrechtelijk. Desnoods sturen we een bouwinspecteur omdat er een illegale aanbouw is. Als we maar in actie komen.”
Aanpak van ondermijning – verdiep jouw kennis!
Ondervindt jouw gemeente ook schade van ondermijning & georganiseerde criminaliteit? Kom naar het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit en/of volg de 8-daagse cursus bestuurlijke aanpak van ondermijning. Krijg handvatten en inzichten voor de meest effectieve aanpak!
Meer informatie >>
