Ondermijning en Georganiseerde Criminaliteit

Het begrip ondermijnende criminaliteit is nog steeds een begrip wat zich lastig laat definiëren. Per definitie is alle criminaliteit ondermijnend. Toch is er een verschil tussen georganiseerde criminaliteit en ondermijnende criminaliteit. Immers, alle georganiseerde criminaliteit is ondermijnend maar niet alle ondermijnende criminaliteit heeft een georganiseerd karakter. Zelfs professoren, docenten en burgemeesters blijken niet eenzelfde definitie te hanteren (HP De Tijd, 2017). Persoonlijk vind ik dit nog al gek. We zijn met zijn allen bezig om ondermijnende criminaliteit aan te pakken, maar waar we het dan precies over hebben is niet helder gedefinieerd.

Klaas Litjens, adviseur bij Justice in Practice en spreker op het congres Veiligheid in de wijk.

Informatie uitwisseling en privacy

Vervolgens kijken we naar de aanpak van ondermijning. Veelvuldig wordt aangegeven dat waar actoren in de aanpak meer moeten gaan samenwerken in een integraal karakter, er grote uitdagingen liggen ten aanzien van informatiedeling, privacy en gevaar voor het lekken van informatie. De integrale aanpak is naar mijn idee al een historisch concept, wat al jaren het uitgangspunt is, maar wat nog steeds niet goed geïmplementeerd lijkt te zijn. Is het dan echt zo dat onze wetgeving het ons moeilijk maakt om in integraal verband informatie te delen en daarmee een succesvolle aanpak mogelijk te maken? Ik denk het niet. Huidige wetgeving geeft juist heel veel mogelijkheden om informatie te delen. Actoren binnen de samenwerking hoeven echt niet alle informatie te hebben over Jantje of Pietje. Ze hoeven alleen maar een vlaggetje te krijgen van een politie of belastingdienst dat ze moeten opletten, meer niet. Toen ik voor recent onderzoek de een burgemeester van een gemeente interviewde, gaf hij aan dat dat gewoon mag. Dat privacy en informatie-uitwisseling nog te vaak als argument wordt gebruikt om niet te hoeven samenwerken. Nee, ik denk niet dat de wetgeving omtrent informatiedeling de bottleneck is voor een succesvolle integrale aanpak.

Samenwerking en integrale aanpak

De betreffende organisaties zijn naar mijns inziens nog niet goed ingericht voor samenwerking. De organisaties werken primair aan de realisatie van hun eigen organisatiedoelstellingen. Bij een integrale aanpak waarbij het grootste maatschappelijke effect centraal staat, kan het betekenen dat er gekozen wordt voor een bestuurlijke aanpak boven een strafrechtelijke aanpak. Successen zijn daarmee niet perse te verantwoorden binnen organisaties, zoals bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie. De manier van verantwoording afleggen en sturing binnen de organisaties vraagt van hun werknemers dat ze (meetbare) resultaten sorteren die ten goede komen aan de organisatiedoelstellingen. In een politiedebat pleit het hoofd van de Landelijke Recherche, Wilbert Paulissen, voor strengere straffen in Nederland voor ondermijnende criminelen. Hoofdofficier van Justitie, Fred Westerbeke, wil de inzet voor burgerinfiltranten, spijtoptanten, kroongetuigen en informatieverwerving in de bovenwereld laten onderzoeken (Politieacademie, 2017). Twee duidelijke voorbeelden van de focus op de eigen organisatiedoelstellingen. Echter, Els Prins (secretaris van het VNO NCW) komt wel met een pleidooi over een relevante kans die een samenwerking met brancheverenigingen kan bieden. Bedrijfscollectieven helpen namelijk graag een handje mee om rotte appels uit de branche weg te werken.

Maatschappelijke impact

Albert van Wijk, lid van het college van procureurs-generaal dat het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid van het Openbaar Ministerie bepaalt, gaat op het congres Ondermijning en Georganiseerde Criminaliteit (20-09-2017) in op de rol van het Openbaar Ministerie in de aanpak van ondermijning. Hij geeft aan dat het Openbaar Ministerie haar taken graag zo inricht dat zij een hoge maatschappelijke impact bewerkstelligen maar dat zij dat niet zomaar mogen, aangezien zij verplicht zijn om alle criminele delictsvormen aan te pakken. Dat maakt ook dat het soms intern moeilijk te verantwoorden is, dat er binnen een integrale aanpak wordt afgezien van een strafrechtelijke aanpak. Zolang de organisaties alleen blijven sturen op de belangen van hun eigen postzegel, zal niet een maatschappelijke impact als primair doel bestaan en zal een integrale aanpak niet optimaal werken.

Nieuwe vormen van verantwoording

Om een succesvolle integrale samenwerking te bewerkstelligen, zullen we moeten leren omgaan met elkaars verschillen, begrip hebben voor elkaars belangen, voldoende middelen beschikbaar gesteld krijgen, elkaars taal leren spreken, informatie delen, nieuwe vormen van verantwoording ontwikkelen (rijker verantwoorden), maar vooral ook leren samenwerken. Om te leren hoe de organisaties beter ingericht kunnen worden om deze acties te realiseren, biedt de theorie van New Public Governance mooie kansen. Lees daarover meer in het ebook van Justice in Practice.

Meer weten?

• Op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit hoort u hoe u ondermijning veroorzaakt door criminele netwerken in uw gemeente voorkomt.
• Op de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.
• Op de opleiding bibob coördinator leert u hoe u de wet Bibob toepast in uw gemeente.
• Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.
• Op de cursus Aanpak financieel-economische criminaliteit leert u hoe u financiële fraude waar mogelijk voorkomt en waar nodig bestrijdt.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leert u hoe u informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met uw veiligheidspartners.
• Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leert u hoe u komt tot een integriteitsbeleid voor uw organisatie.
• Op de cursus Waarheidsvinding leert u hoe u door de waarheid te achterhalen een einde kan maken aan een ongewenste situatie.