SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Roy Nanhkoesingh is Officier van Justitie, gespecialiseerd in het afpakken van crimineel vermogen en de bestrijding van witwaspraktijken. Ons land maakt vorderingen bij de bestrijding van witwassen, zegt hij. “We krijgen de nieuwe witwaswetgeving steeds beter in de vingers.”
Witwassen lijkt een containerbegrip. Welke vormen van witwassen onderscheidt u?
“Er zijn verschillende vormen. Ze zijn beschreven in met name artikel 420bis van het Wetboek van Strafrecht, maar dat artikel is voor veel mensen abracadabra omdat er verschillende fasen van witwassen in zijn verwerkt. Je kunt het beste onderscheid maken tussen twee vormen van witwassen. In het ene geval probeer je te verbergen dat het geld dat je hebt verdiend een criminele herkomst heeft. Een goed voorbeeld van deze vorm van witwassen is dat een crimineel zijn cash verdiende geld op een bankrekening stort en vervolgens overmaakt naar een bedrijf in Indonesië dat een rekening betaalt aan een bedrijf in Denemarken dat weer een bedrijf uit Cyprus betaalt enzovoorts. Uiteindelijk belandt dat geld dan weer in Nederland, ogenschijnlijk wit. Dat is het rondpompen van geld, de zogenaamde paper trail. De andere vorm van witwassen is het gebruiken en bezitten van voorwerpen die zijn verkregen via misdrijven. Dat kan cash geld zijn maar ook bijvoorbeeld een auto die met dat cash geld is gekocht.”
Is het een lastiger te bestrijden dan het ander?
“Nou, als je wilt onderzoeken of er inderdaad sprake is van een paper trail ben je afhankelijk van de medewerking van die andere landen en van het bestaan van verdragen. Zo’n onderzoek vergt een lange adem. Je wilt er immers niet eerst honderden uren in stoppen om het vervolgens halverwege op te geven. Maar zelfs als je volhardt is dat geen garantie dat het komt tot een sluitende zaak en een veroordeling. Hopelijk verandert dat de komende jaren.”
U klinkt optimistisch. Waar baseert u dat op?
“De witwaswetgeving is redelijk nieuw. Het opsporingsapparaat, de rechterlijke macht en de advocatuur hebben er nog niet voldoende ervaring mee. Vandaar dat ik her en der in den lande cursussen geef. Ons doel is dat er een generatie ontstaat van mensen die in een vroeg stadium in hun carrière bekend raken met het fenomeen witwassen, er ervaring mee opdoen en hun kennis weten toe te passen in de praktijk. We krijgen het steeds beter in de vingers.”
Kunt u een voorbeeld geven van hoe het werkt in de praktijk?
“Ja. Stel, we houden twee mensen aan in een drogisterij omdat ze worden verdacht van winkeldiefstal. In hun tassen zitten meerdere bussen babyvoeding en elektrische tandenborstels. Een van de verdachten heeft een autosleutel bij zich. De politie neemt die autosleutel, vindt op de parkeerplaats de auto van de winkeldieven en vindt daarin grote hoeveelheden tandpasta, mondwater en nog meer tandenborstels en babyvoeding. In dat geval kun je ze niet alleen beschuldigen van die ene winkeldiefstal, maar ook van witwassen. Weliswaar is een concrete winkeldiefstal ten aanzien van de spullen in de auto niet in beeld, maar je kan wel goed motiveren waarom er toch sprake is van een vermoeden van witwassen. De verdachten in kwestie zijn immers op heterdaad aangehouden bij de diefstal van vergelijkbare voorwerpen. Cruciaal voor succes is wel dat je de verdachten op een specifieke manier verhoort. Je moet dan namelijk uitleggen wat de verdenking is – een bepaalde vorm van witwassen – en vervolgens moeten ze een plausibele verklaring kunnen geven voor de aanwezigheid van die spullen. Kunnen ze dat niet, dan kunnen ze veroordeeld worden voor witwassen, daar is al voldoende rechtspraak over.”
U hebt het nu over – weliswaar heel irritante – kruimeldieven, maar bij witwassen denken we toch vaak aan veel omvangrijkere bedragen?
“Klopt. Ik geef dit voorbeeld om het principe te beschrijven. Met dezelfde manier kun je namelijk een patser in een dikke Duitse auto aanpakken en hem vragen: ‘Drie weken geleden hebben we je gehoord in verband met de mishandeling van je vriendin. Je hebt toen verklaard dat je geen werk en geen inkomsten hebt en we weten dat je omgaat met mensen die bij de politie bekend staan als drugsdealers. Je auto staat op naam van je zus – die geen rijbewijs heeft – en heeft een dagwaarde van vijftigduizend euro. Leg eens uit.’ Deze manier van verhoren is exact hetzelfde. Kortom: als de politie deze manier van werken in de vingers heeft, is de kans dat we criminelen kunnen pakken op witwassen een stuk groter.”
Het lijkt erop dat veel mensen een oogje dichtknijpen als ze vermoeden dat een buurtgenoot hennep teelt. Is daar een verklaring voor?
‘Misschien heeft dat te maken met ons tweesporenbeleid. ‘Je mag het kopen en gebruiken; dan is het toch niet ook geen probleem als je het teelt?’ Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat hennepteelt zwaar vervuilend is voor het milieu. Er zijn zelfs aanwijzingen dat vervuild water werd teruggezet op het leidingnetwerk. Verder wordt voor hennepteelt vaak stroom afgetapt, waardoor het stroomnet zwaar onder druk komt te staan. Hoe vaak breekt er niet brand uit op een zolder waar hennep wordt gekweekt? Je zult een kind hebben dat in de zolder ernaast slaapt… Kortom: hennepteelt oogluikend toestaan is een slecht idee.”
Wat is de beste aanpak van witwassen? Is daar een blauwdruk voor?
“Als je onderzoek naar ‘money driven crime’ doet, dan hoort een onderzoek naar witwassen parallel te lopen aan het onderzoek naar wat wij het ‘brondelict’ noemen. Als iemand zich op illegale wijze heeft geprobeerd te verrijken moet je op zoek naar het geld. Zo kom je ook weer andere criminelen op het spoor komt. Geld corrumpeert immers en uiteindelijk is – zo vrees ik – bijna iedereen te koop. Niet alleen de onderwereld, ook de bovenwereld. Denk aan makelaars, notarissen, juristen maar ook medewerkers van politie en Justitie. We kennen de voorbeelden uit Amerika en Italië en het zou naïef zijn om te denken dat zoiets bij ons niet voorkomt.”
Wat is het grootste succes dat we in Nederland hebben geboekt in de strijd tegen witwassen?
“Ik denk de boete van 775 miljoen euro die ING moest betalen.”
Dat is vast niet iedereen met u eens. Tot een veroordeling van de bestuurders is het immers nooit gekomen…
“Dat was een afweging die is gemaakt door het onderzoeksteam in combinatie met de FIOD en het Functioneel Parket. Transigeren – zeg maar schikken – doe je alleen met harde zaken.”
Komt die boete ten goede aan de bestrijding van witwaspraktijken?
“Dat zou geen slecht idee zijn, maar het onderwijs – om maar een sector te noemen – heeft niet net zoals als wij de mogelijkheid om zelf vermogen in beslag te nemen en kan dan ook niet op die manier de hoogte van het eigen budget bepalen. Sta je toe dat politie en justitie het eigen budget bij elkaar gaan sprokkelen, bijvoorbeeld door het opleggen van boetes of inbeslagnames, dan creëer je daarmee een ongelijkheid tussen de verschillende departementen. Beter is dat zo’n boete terecht komt bij de algemene middelen om daarna voor een eerlijke verdeling over de departementen te zorgen: een beetje naar onderwijs, de zorg, defensie, etc. Maar als wij met zijn allen van mening zijn dat er meer geld moet komen voor de bestrijding van misdaad in het algemeen en witwassen in het bijzonder, dan zou het wel mooi zijn als er ook een aanzienlijk deel richting politie en justitie gaat.”
Op zoek naar meer verdieping over ondermijning:
Tijdens de 8-daagse cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leert u o.a.:
- Hoe u een strategie bepaalt voor de beste aanpak
- Hoe u barrières kunt opwerpen tegen criminele activiteiten
- Welke bestuurlijke instrumenten beschikbaar zijn
- Hoe u criminele netwerken kunt ontmoedigen om zich te vestigen
Noteer alvast in uw agenda en reserveer!
Noteer alvast de nieuwe datum en locatie van de 5e editie van het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit in je agenda: 16 september 2020 – Den Bell Antwerpen.
Vorige 4 edities uitverkocht!
Wij adviseren je tijdig een plaats voor deze nieuwe editie van het congres te reserveren. Voorkom teleurstellingen en profiteer tevens van het vroegboektarief dat kan oplopen tot € 200,-!
