Raad van State volstrekt helder: maatregelen van woningcorporaties laat bevoegdheid op grond van 13b Opiumwet onverlet!

Normaal gesproken blog ik niet over uitspraken waarbij ikzelf betrokken ben geweest, maar voor de uitspraak van de Raad van State van vandaag maak ik graag een uitzondering vanwege het belang voor de rechtspraktijk (ECLI:NL:RVS:2017:3481). De Raad van State heeft vandaag namelijk een principiële uitspraak gedaan over de bevoegdheid van de burgemeester om met toepassing van artikel 13b Opiumwet panden waarin verboden drugs zijn aangetroffen te sluiten.

Franc Pommer, advocaat bij Hekkelman Advocaten & Notarissen en docent op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid en de cursus Bestuursrechtelijk handhaven, gespecialiseerd in openbare- orderecht.

Het geschil

Een tweetal woningcorporaties hadden besluiten van de burgemeester van Geldrop-Mierlo aangevochten, die strekten tot sluiting van door hen verhuurde woningen, waarin flinke hennepkwekerijen waren aangetroffen. Volgens de woningcorporaties mocht de burgemeester geen gebruik maken van zijn bevoegdheid, omdat zijzelf – zo vonden zij – al een passende reactie hadden gegeven op de verboden gedraging van de betrokken huurders, waaronder de ontbinding van de huurovereenkomst en de plaatsing van de betreffende huurders op een zogenoemde sanctie- en kansenlijst. Sluiting onder deze omstandigheden was geen herstelsanctie meer, aldus de woningcorporaties.

Volgens de burgemeester bestond er weldegelijk een redelijk belang bij de sluiting van de woningen op grond van artikel 13b Opiumwet, gezien de strekking van dit artikel en de daarop berustende sluitingsdoelen krachtens zijn beleid. De burgemeester kende met name gewicht toe aan het feit dat de toepassing van artikel 13b, als zichtbare reactie van de overheid op overtreding van de Opiumwet, een signaalfunctie vervult naar drugscriminelen en buurtbewoners, met het oog op het voorkomen van verdere overtredingen. Daarmee was er volgens hem nog altijd sprake van een herstelsanctie.

Kern van de zaak

De centrale vraag in de procedure was: is er voor de burgemeester nog ruimte om toepassing te geven aan artikel 13b Opiumwet als een woningcorporatie zelf maatregelen getroffen heeft naar aanleiding van een drugsvondst?

De Rechtbank Oost-Brabant vond in haar uitspraak van 29 juni 2017 (ECLI:NL:RBOBR:2017:3531) – die voor veel opschudding zorgde in gemeenteland – van niet. Maar de Raad van State meent van wel. Daartoe heeft zij vandaag in een heldere rechtsoverweging het volgende overwogen:

“[…] de toepassing door de burgemeester van artikel 13b van de Opiumwet had (toevoeging FP) een van de medewerking van Wooninc. en Woonbedrijf te onderscheiden functie […] ter voorkoming van verdere overtredingen in de betrokken woningen. Zichtbare sluiting van die woningen door de burgemeester is voor bij die woningen betrokken drugscriminelen en voor buurtbewoners immers een signaal dat de overheid optreedt tegen drugscriminaliteit in die woningen. Zoals politieambtenaar (naam: FP), sinds 2010 in Geldrop-Mierlo werkzaam als operationeel expert gebiedsgebonden politie, ter zitting van de Afdeling heeft toegelicht, is deze signaalfunctie met name van belang in de voor drugscriminaliteit kwetsbare woonwijken waarin de betrokken woningen liggen, aangezien zichtbare sluiting door het bevoegd gezag bij buurtbewoners tot een grotere meldingsbereidheid leidt. De verklaringen van de politieambtenaren ter zitting van de rechtbank doen hieraan niet af, reeds omdat die verklaringen een algemeen karakter hebben en niet specifiek zien op de wijken waarin de betrokken woningen liggen. Voorts is van belang dat Wooninc. en Woonbedrijf de burgemeester na sluiting van de woningen, bij het in beeld zijn van een nieuwe huurder, hadden kunnen verzoeken de sluiting op te heffen, waarna de burgemeester een nieuwe beoordeling zou hebben moeten maken. De rechtbank heeft gelet hierop niet onderkend dat sluiting van de woningen, ondanks de door Wooninc. en Woonbedrijf genomen maatregelen, het karakter van een herstelsanctie had. Dat mogelijk ook een generaal preventieve werking van zichtbare sluiting door de burgemeester uitgaat, doet hieraan op zichzelf niet af.”.  

Uit deze rechtsoverweging valt een heldere conclusie te trekken: artikel 13b Opiumwet heeft ten opzichte van maatregelen die woningcorporaties (kunnen) treffen ingeval van aangetroffen drugs, een eigenstandige, van die maatregelen te onderscheiden functie, die gericht is op het voorkomen van verdere overtredingen in de betrokken woningen.

Bijzondere omstandigheden

Een logische vervolgvraag die de Raad van State ook meteen beantwoordt is, in hoeverre de maatregelen van de woningcorporaties als zijnde bijzondere omstandigheden, aanleiding dienen te geven voor de burgemeester om met toepassing van artikel 4:84 van de Awb af te wijken van zijn beleid, door van sluiting van de woningen af te zien. Deze vraag beantwoordt de Raad van State, in het verlengde van de hiervoor geciteerde rechtsoverweging als volgt:

“De burgemeester hoefde de door Wooninc. en Woonbedrijf genomen maatregelen niet als dergelijke bijzondere omstandigheden aan te merken, nu uit hetgeen hiervoor is overwogen, volgt dat met die maatregelen niet geheel aan de doelen van de Beleidsregel wordt voldaan. De hoedanigheid van woningcorporaties die Wooninc. en Woonbedrijf bezitten, hoefde de burgemeester evenmin als een dergelijke bijzondere omstandigheid aan te merken. Zoals de burgemeester ter zitting van de Afdeling heeft toegelicht, is in de Beleidsregel voor de toepassing van artikel 13b, eerste lid, van de Opiumwet bewust geen onderscheid gemaakt tussen verhuurders die woningcorporaties zijn en andere verhuurders.”.

Kort gezegd: omdat met de maatregelen van de woningcorporaties niet alle doelen van artikel 13b Opiumwet zijn gediend, hoefde de burgemeester die maatregelen niet als bijzonder omstandigheden aan te merken.

Relevantie voor de praktijk

De uitspraak van de Raad van State maakt een einde aan een onzekere periode voor veel burgemeesters over de reikwijdte van hun bevoegdheid op grond van artikel 13b Opiumwet. In navolging van de uitspraak van de Rechtbank Oost-Brabant van 29 juni 2017 zagen enkele burgemeesters voor de zekerheid geheel af van de sluiting woningen van woningcorporaties. Ook bestond er vanwege de rechtbankuitspraak twijfel over de bevoegdheid om huurwoningen van particuliere verhuurders te sluiten, als daarbij vergelijkbare maatregelen waren getroffen als door de woningcorporaties. Voor twijfel bestaat niet langer aanleiding.

Let op!

De uitspraak betekent vanzelfsprekend niet dat  burgemeesters zonder enige vorm van toetsing of belangenafweging woningen mogen sluiten. De Raad van State heeft in de uitspraak van 26 oktober 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:2840) bepaald dat bestuursorganen bij het toepassen van hun bevoegdheden alle omstandigheden moeten betrekken, waaronder nadrukkelijk óók omstandigheden die (expliciet of impliciet) in beleid zijn verdisconteerd. Daarbij moeten zij beoordelen of die omstandigheden moeten worden aangemerkt als bijzondere omstandigheden, op grond waarvan met toepassing van artikel 4:84 van de Awb van dat beleid moet worden afgeweken.

Meer weten?

Op de opleiding Overlastcoördinator leert u hoe u verloedering en ernstige overlast in uw wijk aanpakt.

Op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leert u van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor uw uitvoeringspraktijk.

Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijd.

Op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit hoort u hoe u ondermijning veroorzaakt door criminele netwerken in uw gemeente voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.