Radicalisering, wanneer personen zich wapenen met superioriteit

Wat is radicalisering? En hoe komen sommige extreme en dwingende groepen zover dat ze naar geweld grijpen?

Frances Peters, coach bij Freechoice en docent op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme en de opleiding ketenregisseur risicojeugd en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme, gespecialiseerd in identiteitsontwikkeling en dwingende subculturen en voormalig lid van een religieuze sekte.

Extremisme

Extremistisch denken en radicaal handelen komen voor in de verste uithoeken van politieke, religieuze en idealistische groeperingen. Het is geen typisch islamitisch verschijnsel of alleen van deze tijd. Het is eeuwenoud. Extremisme wordt wel omschreven als een systematische poging om een bepaalde ideologie tot in de uiterste consequenties, in alle delen van de samenleving door te voeren. In tegenstelling tot activisme, worden er bij extremisme doelen of middelen nagestreefd en ingezet die buiten de wettelijke kaders vallen. Deze worden gekenmerkt door onder andere geweld en zijn vaak ondemocratisch of zelfs antidemocratisch. Daarmee vormen ze een gevaar voor de democratische rechtsorde.

Extreme/radicale groepen

Enkele voorbeelden van extreme/radicale groepen zijn:

– Rote Armee Fraktion (RAF) die in de jaren ’70 en ’80 talloze aanslagen pleegden voor hun linkse marxistische idealen.

– West Boro Baptist Church van Fred Phelps die in de Verenigde Staten met beledigende spandoeken demonstreren tegen o.a. homofilie, en abortus. Phelpians plegen zelf geen fysiek geweld maar verheerlijken het geweld dat volgens hen door God wordt uitgevoerd.

– IS of ISIS, een islamitische organisatie onder leiding van Abu Bakr Al Baghdadi die een khalifaat (islamitischee staat) heeft uitgeroepen en die met geweld zich probeert te vestigen in Irak, Syrië en de omliggende Arabische landen.

Dit zijn sterk verschillende groepen met hun eigen missies en uiteenlopende gewelddaden, maar allemaal gestoeld op extremistisch denken: men wil de huidige maatschappij veranderen of zelfs ondermijnen en fysiek of psychisch geweld wordt hierbij niet geschuwd.

Gebruik van geweld

Waarom grijpen radicale groepen naar geweld? Uit tal van wetenschappelijke experimenten zoals het beroemde experiment van Milgram blijkt dat mensen bereid zijn ver te gaan als de leiders aangeven dat het erbij hoort. In dit experiment ging het om het toedienen van (steeds hardere) elektrische schokken aan respondenten die foute antwoorden gaven. Dat deze respondenten in het complot zaten en feitelijk acteurs waren die wel hard schreeuwden, maar geen stroomschok kregen wisten de deelnemers niet. De deelnemer kon op elk ogenblik zijn wens kenbaar maken het experiment te stoppen en te stoppen met het toedienen van elektrische schokken. Dan kreeg hij echter weerwoord van degene die het experiment leidde. Er werd bewust druk uitgeoefend op de deelnemer toch door te gaan. Daarbij werd gebruikgemaakt van vier verschillende, gestandaardiseerde methoden, en wel in deze volgorde:

– Gaat u maar verder.

– Het is noodzakelijk voor het experiment dat u doorgaat.

– Het is absoluut essentieel dat u doorgaat.

– U hebt geen keuze, u moet doorgaan.

Voordat het experiment werd uitgevoerd, vroeg Milgram medepsychologen wat volgens hen de verwachtte resultaten zouden zijn. Zij geloofden eenstemmig dat slechts een paar sadisten bereid zouden zijn de maximum dodelijke spanning van 450 volt te geven. Feit was dat, bij de eerste reeks experimenten, 65 procent van de deelnemers de maximumschok van 450 volt gaf, hoewel velen zeiden zich er zeer ongemakkelijk bij te voelen. Geen enkele deelnemer hield op vóór het 300-voltniveau.

Radicalisering in sekten

In sektes en activistische groepen vinden dezelfde mechanismen plaats als leiders hun volgelingen voorhouden dat geweld noodzakelijk of onvermijdelijk is. Hoe charismatischer de leider en hoe meer manipulatie er in het spel is, des te groter is de bereidheid van volgers om gruwelijke daden te verrichten. Eenmaal gewonnen voor de idealen van de groep, zijn mensen zelfs bereid de roep van hun eigen geweten te negeren. Óf als ze zich halverwege bedenken is de druk te groot om nog te kunnen stoppen zonder zelf gevaar te lopen. Veel extreme groepen hanteren immers de denkwijze: “wie niet voor ons is, is tegen ons”.

Persoonlijke frustratie

Ook persoonlijke  frustratie kan iemand kwetsbaar maken voor radicale denkbeelden. De problemen in het eigen leven, bijvoorbeeld  met het vinden van een passende plek in de maatschappij, worden dan makkelijker weggestopt achter het masker van instant heldendom.

Meer weten?
Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (religieuze) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.

Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren.