Rendement van Veiligheid: wat kost een ongeval?

Door Gerd-Jan Frijters, directeur van D&F Group BV en docent op de opleiding Safety Manager, adviseert organisaties bij het analyseren, reduceren en beheersen van veiligheidsrisico’s vanuit de vakgebieden techniek, organisatie en cultuur.

Zijn investeringen in veiligheid te rechtvaardigen en leveren investeringen in veiligheid rendement op? Gerd-Jan Frijters geeft antwoord op deze vragen aan de hand van twee praktijkcases en drie thema’s: kosten van een ongeval, kosten van bestuurlijke boetes en het rendement van een goed veiligheidsbeleid. In dit artikel beantwoordt hij de vraag: Wat kost een ongeval?

Investeringen in veiligheid en gezondheid worden niet louter gedaan uit bedrijfseconomische overwegingen. Bedrijven zijn zich er terdege van bewust dat zij een maatschappelijke functie bekleden. En veiligheid in zijn algemeenheid is een onderwerp dat steeds meer aandacht krijgt in de maatschappij. Ongevallen en incidenten zijn slecht voor het imago. Ondanks dat veiligheid in menig bedrijf tot kernwaarde is verheven blijft de praktische uitwerking vaak achter.

Praktijkcase I De Kosten van een arbeidsongeval met een machine of arbeidsmiddel  

In deze case worden alle kosten in kaart te gebracht die ten gevolge van een arbeidsongeval met een machine of arbeidsmiddel kunnen optreden. Per kostenpost worden de relevante parameters en een ingeschatte waarde voor de praktijkcase aangegeven. Dit rekenmodel kan gebruikt worden voor de eigen praktijksituatie.

De kosten die worden gemaakt na een ongeval zijn onder te verdelen in:
– Loonkosten
– Kosten op de werkplek
– Medische kosten
– Toename verzekeringspremies
– Kosten voor boetes en onderzoeken
– Juridische kosten
– Claims
– Omzetverlies

De organisatie in de praktijkcase is een metaalverwerkend bedrijf met 35 medewerkers. Twintig medewerkers werken in de productie. Men maakt staalconstructies op klantspecificatie. De organisatie heeft veertig productiemachines (metaalbewerkingsmachines).
Daarnaast heeft het honderd ondersteunende arbeidsmiddelen waaronder intern transportmaterieel, hijs- hefwerktuigen, handgereedschap en een klimaatbeheersingsinstallatie. De omzet van dit bedrijf is jaarlijks vier miljoen euro.

Het ongeval in kwestie gebeurt tijdens het inklemmen van een zware kokerbalk in een grote freesmachine. Omdat er geen hijs- hefwerktuig aanwezig is boven deze freesmachine zijn twee medewerkers bezig de balk op de freesmachine te leggen. Een persoon laat de balk los en loopt naar de freesmachine om de kleminrichting om de balk te doen. Hierbij verschuift de balk en valt op de grond. De medewerker raakt bekneld met zijn onderbeen onder de balk. Zijn onderbeen is op drie plaatsen gebroken en de medewerker is acht maanden uit de running.

De arbeidsinspectie legt de freesmachine (die niet voldoet aan het Arbobesluit) stil en gebiedt onder andere een geschikte hijsvoorziening te installeren. De inspecteur legt een boete op van drieduizend euro op grond van Arbobesluit, artikel 7.3 (www.zelfinspectie.nl). Daarnaast legt de inspecteur een vijftal andere machines stil omdat hij ziet dat deze niet aan de eisen voldoen. Voor geen van de machines is een risicobeoordeling op schrift gezet en de machines zijn niet beveiligd. Hiervoor krijgt de organisatie ook nog eens een boete van negenduizend euro. De organisatie wordt door toedoen van dit arbeidsongeval voor de volgende kostenposten geplaatst:

Loonkosten slachtoffer

De medewerker is acht maanden uit de running. Het eigen risico van de organisatie bepaalt hoeveel dagen de organisatie zelf de loonkosten moet betalen. In dit voorbeeld is het eigen risico tien dagen.

Kostenposten	Parameters	Onderhavige case
Doorbetaling loonkosten van slachtoffer (eigen risico)	Eigen risico (aantal werkdagen) Salaris (dagloon)	Eigen risico is 10 dagen 10 dagen x € 125 Totaal: € 1.250

Loonkosten medewerkers

Door een arbeidsongeval van dit kaliber zijn vele personen in touw. Ga maar eens na wie in jouw organisatie direct of indirect bezig is met een ongeval. Los hiervan heeft een arbeidsongeval vaak een enorme impact op een organisatie. Het ongeval is gesprek van de dag en alle medewerkers hebben tijd nodig om het ongeval te verwerken.

Kostenposten	Parameters	Onderhavige case
Kosten bedrijfshulpverlening	Bestede manuren en salaris (uurloon)	4 uur x € 18 = € 72
Kosten afdeling P&O		4 uur x € 20 = € 80
Kosten arbocoördinator		12 uur x € 20 = € 240
Kosten vergaderingen VGW commissie, management, juridische afdeling etc.		6 uur x € 25 = € 150
Kosten Arbo coördinator voor het maken van ongevalsrapportage		4 uur x € 20 = € 80
Kosten technische dienst modificatie machines (provisorisch)		6 uur x € 18 = € 108
Kosten door personeelsonrust, vragen in ondernemingsraad		4 uur x € 18 = € 72
Kosten verloren productiviteit van andere operators als gevolg van het ongeval en als gevolg van het ongevalsonderzoek		4 uur x € 18 = € 72
Loonkosten, inwerktijd en tijd voor training voor vervanger		2 uur x € 20 = € 40

Extra training van andere operators	Bestede manuren en salaris (uurloon)	4 uur x € 18 = € 72
Extra kosten personeelsafdeling bij arbeidsongeschiktheid		6 uur x € 20 = € 120
Kosten afdeling P&O voor onderhandeling met verzekering		2 uur x € 20 = € 40
Totaal		Totaal: € 1.146

Kosten op de werkplek

Door het ongeval wordt de organisatie gesommeerd om aanpassingen te doen aan de machine. Daarnaast moeten ook andere machines worden aangepast. Vaak is dit een grote kostenpost omdat er een oplossing op korte termijn moet worden bedacht en uitgevoerd. In de praktijk brengt een ongeval vaak een sneeuwbaleffect op gang omdat de druk op de organisatie toeneemt om meer ‘aan veiligheid te doen’. De druk komt vanuit de Arbeidsinspectie maar vaak ook vanuit de medewerkers die zich na een arbeidsongeval niet meer veilig voelen.

Kostenposten	Parameters	Onderhavige case
Kosten onderdelen maken (bijvoorbeeld veiligheidscomponenten)	Aanschafprijs onderdelen Salaris (uurloon) inkoop, engineering, tekenwerk, archivering, monteurs (manuren, uurloon)	6 uur x € 18 = €108
Kosten onderdelen bestellen		3 uur x € 18 = € 36
Kosten ontwerp, tekenen van veiligheidsoplossing		6 uur x € 20 = € 120
Kosten archivering van documenten		2 uur x € 20 = € 40
Kosten demonteren en afschrijven provisorische oplossingen		2 uur x € 20 = € 40
Kosten vervanging machine of onderdelen Kosten nieuwe onderdelen	Aanschaf loopkat	€ 2.900
Kosten montage, aansluiten en opnieuw in bedrijf stellen		8 uur x € 18 = € 144
Totaal		Totaal: € 3.388

Verloren omzet

Een ongeval zorgt vaak voor omzetverlies. Wellicht is het mogelijk om productieverlies op te vangen met andere machines, ware het niet dat de Arbeidsinspectie deze machines ook heeft stilgelegd, dan wel de organisatie gesommeerd eerst de machines te beoordelen en in overeenstemming te brengen met Wet- en Regelgeving. Het omzetverlies is afhankelijk van de toegevoegde waarde van de machine in relatie tot de totale bedrijfsomzet. Zeker als de machine een cruciaal onderdeel uitmaakt van een productielijn of –proces kan de verloren omzet enorm oplopen (productielijn of –proces ligt stil). Als gevolg hiervan kunnen zich complicaties voordoen die moeilijk te voorspellen zijn. Met name kunnen in deze context ontevreden klanten of een negatief effect op het bedrijfsimago (voor klanten en (toekomstige) medewerkers) worden genoemd.

Kostenposten	Parameters	Onderhavige case
Productieverlies door stop van de machine (na een ongeval)		6 machines stop x 6 dagen x € 500 = € 18.000
Productieverlies bij andere machines		Een deel van de verloren productie is gedraaid op andere handmatige machines en een deel is uitbesteed. Hierdoor wordt het verlies gedeeltelijk beperkt
Stilleggen soortgelijke machines of complete productie door de Arbeidsinspectie
Te laat geleverde klantorders, boetes of claims van klant
Negatief effect op bedrijfsimago bij mogelijk nieuw personeel, klanten, onderaannemers, toeleveranciers, publiek (als ongeval in het nieuws komt)		Totaal productieverlies: € 9.000

Kosten voor medische verzorging

Verzekeringsmaatschappijen wentelen in toenemende mate de medische kosten af op de werkgever. Zeker als uit de ongevalsrapportage blijkt dat de machine niet aan de geldige Wet- en Regelgeving voldoet is het voor de verzekeringsmaatschappij eenvoudig om de schade te verhalen. Ook als de medewerker weer terugkeert in de organisatie kan het nodig zijn om extra aanpassingen aan de werkplek te doen of extra training en begeleiding te verzorgen. Per 2004 wordt een organisatie verplicht om een medewerker zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen, eventueel door hem of haar aangepast werk aan te bieden.

Het arbeidsongeval in onderhavige case kost de werkgever: 60.944 euro. Een aantal kosten zijn eenmalig en aantal kosten zijn structureel van aard. Let wel, in dit voorbeeld zijn nagenoeg alle kosten toegerekend aan dit ongeval. In de praktijk kan dit uiteraard anders uitpakken. Al met al is deze berekening vrij realistisch en is de financiële schade enorm.

Kostenposten	Parameters	Onderhavige case
Kosten medische behandeling bij weigering verzekeringsmaatschappij	Ziekenhuiskosten, transport etc. Dekking door verzekering of niet Manuren (dagloon)	10 dagen x € 500 = € 5000
Schadevergoeding voor verzekeringsmaatschappij
Terugkeer van medewerker – kosten rehabilitatie op het werk		8 uur x € 20 = € 160
Kosten begeleiding, training		4 uur x € 20 = € 80
Kosten aanpassing werkplek	Kosten werkplekaanpassingen	Speciale stoel: € 500
		Totaal: € 5.740

Praktijkcase II

Stel dat de medewerker in de hierboven omschreven case niet met zijn onderbeen onder de balk bekneld komt te zitten, maar dat hij zijn vinger snijdt aan de balk als deze op de grond valt. De medewerker gaat naar de eerste hulp voor behandeling en blijft de volgende dag thuis. Na twee dagen gaat hij weer aan het werk. Zijn vinger is flink ingepakt. Het arbeidsongeval in deze case kost: 741 euro. De machine staat een dag stil en het ongeval wordt niet gemeld aan de arbeidsinspectie. De ziekenhuiskosten worden door de verzekering gedekt.

Totale kosten door arbeidsongevallen

De arbeidsongevallen in praktijkcase I en II kosten respectievelijk 60.944 euro en 741 euro. Volgens verschillende bronnen kost een ongeval gemiddeld vijfduizend euro. Volgens onderzoeken van de Health Safety and Environment (HSE) komt hier nog het drievoudige aan kosten bij veroorzaakt door bijna ongevallen (ongevalpiramide). De gemiddelde kosten ten gevolge van een (willekeurig) ongeval zijn dus 5.000 + 15.000 = 20.000 euro. De organisatie in het voorbeeld heeft 35 medewerkers. Statistisch heeft dit bedrijf tachtig arbeidsongevallen te verwachten de komende tien jaar. De totale kosten zijn dan gemiddeld 80 x 20.000 = 1.600.000 euro. Let wel, indien er zich twee of meer ongevallen voordoen zoals beschreven in praktijkcase I (ernstige ongevallen) dan kan dit bedrag snel oplopen tot meer dan twee miljoen euro. Door een verstandig en preventief veiligheidsbeleid te voeren en dit beleid ook na te leven is het aantal arbeidsongevallen voor een belangrijk deel te reduceren.

Meer weten?
Op de opleiding Safety Manager leert u hoe u de veiligheid op de werkvloer verbetert in uw organisatie.