SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Door Menno van Duin, lector Crisisbeheersing bij het Instituut Fysieke Veiligheid en de Politieacademie en docent op de cursus Crisisbeheersing en Rampenbestrijding.
Lessen uit crises en mini-crises
Omdat crisisachtige gebeurtenissen bij uitstek mediagebeurtenissen zijn, mag verwacht worden dat dit voor sociale media nog veel meer het geval is. In twee jaar hebben wij binnen het lectoraat Crisisbeheersing 38 bijzondere gebeurtenissen (branden, maar ook gezinsdrama’s, maatschappelijke onrust, rellen, milieu-incidenten en allerlei ‘gekke’ casus als een namaak zeemijn, een mosterdgas makende scheikundeleraar e.d. onderzocht). Dit is onder andere terug te lezen in lessen uit crises en mini-crises 2012 en lessen uit crises en mini-crises 2013.
De positieve uitwerking van sociale media
Deze cases leveren ook enig inzicht op over de rol van sociale media, hoewel dit niet de primaire focus was. Niet verrassend kunnen deze een positieve en een negatieve uitwerking hebben op de loop der gebeurtenissen. Er zijn verschillende cases waar juist de sociale media een belangrijke rol hebben gespeeld bij het mobiliseren van hulp, steun en bijstand. De zoektocht bij de vermiste broertjes Ruben en Julian kwam vooral via Facebook opgang. Facebook speelde ook een grote rol in Leeuwarden na een brand. Een inwoner van Leeuwarden startte via Facebook een actie om gericht een aantal bewoners die als gevolg van de brand tijdelijk elders onderdak moesten krijgen, te ondersteunen. Vraag en aanbod van wat mensen wilden kon zo goed op elkaar worden afgestemd. Dat is veel beter dan in het verleden. Na de vuurwerkramp Enschede (2000) kwam een hele sporthal vol met allerlei spullen te liggen die mensen beschikbaar stelden voor al diegenen die hun huis verloren. Van veel van al die ingezamelde spullen (‘troep’) kon uiteindelijk helaas niemand iets mee.
De negatieve uitwerking van sociale media
Daarnaast is een interessante bevinding dat beslissers anticiperen op al die informatie die via sociale media mogelijk kan worden verspreid door – soms zelfs wat overhaast – al een beslissing te nemen. De angst dat mensen ter oren zou komen dat zij in een flat woonden waar mosterdgas was gevonden, maakte dat men sneller handelde dan misschien nodig was. ‘Angst dat paniek uitbreekt’, wordt zoiets wel genoemd. Hoewel paniek een veel te zware term hiervoor is (en paniek uiterst zeldzaam is!). Ook bij verschillende milieu-incidenten zagen we dat. Tegen hoge kosten werden zaken snel opgeruimd of een ontruiming in gang gezet (asbest Utrecht) terwijl iets meer tijd nemen en even overleggen soms beter zou zijn geweest. We weten allemaal dat via sociale media informatie snel wordt verspreid en dat kan soms leiden tot onnodige angst. De angst dat er ‘paniek zou zijn’, benadeelt de kwaliteit van handelen. Tijd voor reflectie op het handelen, ook in bijzondere en crisissituaties, blijft nodig. Daarom moeten we er voor blijven waken, dat we ons niet gek laten maken door allerlei berichten, filmpjes en foto’s.
Meer weten?
Op de cursus Crisisbeheersing en rampenbestrijding leert u hoe u zich voorbereidt op een mogelijke (mini) crisis in uw gemeente?
Titel ‘de negatieve uitwerking van sociale media’ misleidt de lezer. Het niet juist en/of niet goed integreren van sociale media leidt naar mistoestanden, niet de sociale media op zichzelf
Na ruim vijfentwintig jaar werkzaam te zijn in diverse functies binnen het vakgebied crisisbeheersing en rampenbestrijding ervaar ik steeds meer de mythe van de tijdsdruk. In de afgelopen jaren is er in trainingen en oefeningen steeds benadrukt, je werkt in een crisisteam onder tijdsdruk. Of het nu een CoPI, ROT of (R)BT is. Terwijl ik in de praktijk ervaar dat in een van deze teams hoogst zelden het er echt toe doet of een besluit één tot tien minuten eerder wordt genomen.
Maw ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat we binnen de crisisbeheersing en rampenbestrijding we elkaar deels ook aanpraten er is tijdsdruk, waardoor, zoals Menno van Duin beschrijft, niet even de tijd wordt genomen om te nemen beslissingen goed te wegen en consequenties goed in kaart worden gebracht.
Tijd om de mythe van de tijdsdruk te onderzoeken, te bevestigen of te ontkrachten, lijkt me.