Succesvol invorderen van bestuurlijke geldschulden door tijdige beslaglegging

Bestuursorganen maken bij de invordering van bestuurlijke geldschulden amper gebruik van de bestaande civiele mogelijkheden om het resultaat van de invordering te optimaliseren. Zo kan door het tijdig leggen van conservatoir beslag worden voorkomen dat een overtreder uiteindelijk geen verhaal biedt. Maar hoe werkt het leggen van conservatoir beslag nou precies?

Franc Pommer, advocaat bij Hekkelman Advocaten & Notarissen en docent op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid, de cursus Bestuursrechtelijk handhaven en de cursus APV & Bijzondere Wetten, gespecialiseerd in openbare- orderecht.

De volgende vragen komen aan bod: Wat is conservatoir beslag? Hoe wordt conservatoir beslag gelegd? Wanneer kan conservatoir beslag worden gelegd? Waarop kan conservatoir beslag worden gelegd? Wat is het gevolg van conservatoir beslag? Wanneer eindigt een conservatoir beslag?

Wat is conservatoir beslag?

Het doel van een conservatoir beslag is om de bezittingen van de overtreder veilig te stellen in afwachting van de executoriale titel (het dwangbevel). Daarnaast kan een conservatoir beslag een drukmiddel zijn dat resulteert in een vrijwillige opheffing van de overtreding en heeft het beslag stuitende werking op grond van artikel 4:105 Awb.

Hoe wordt conservatoir beslag gelegd?

Om conservatoir beslag te mogen leggen, zal een advocaat een verzoek bij de voorzieningenrechter moeten indienen. De voorzieningenrechter zal het verzoek meteen toetsen en vaak duurt het slechts enkele uren voordat de toestemming (het zogenaamde ‘verlof’) wordt ontvangen. Hierna kan de deurwaarder het beslag direct leggen.

Alleen in uitzonderingssituaties (zoals bij het leggen van conservatoir loonbeslag) wordt de overtreder door de voorzieningenrechter gehoord. Een beslag komt dus bijna altijd als een verrassing voor de overtreder, zodat deze zo min mogelijk kans heeft om vermogen aan het beslag te onttrekken.

Wanneer kan conservatoir beslag worden gelegd?

De voorzieningenrechter verleent toestemming om het beslag te leggen onder de voorwaarde dat de eis in de hoofdzaak binnen een termijn van meestal 14 dagen wordt ingesteld. Als het beslag niet binnen deze termijn wordt gelegd dan vervalt het beslag.

In het bestuursrechtelijk handhavingstraject kwalificeren betalings- en invorderingsbeschikkingen als eis in de hoofdzaak. Dit betekent dus dat 14 dagen voordat de beschikkingen worden afgegeven beslag kan worden gelegd. Als een verzoek om een langere termijn goed wordt gemotiveerd, kan de voorzieningenrechter zelfs met een langere termijn instemmen.

Waarop kan conservatoir beslag worden gelegd?

Conservatoir beslag kan worden gelegd op alle voor beslag vatbare goederen van de overtreder. Dit zijn onder andere roerende zaken, onroerende zaken en aandelen. Daarnaast kan beslag worden gelegd op vorderingen die de overtreder op een derde heeft (denk hierbij aan beslag op een bankrekening, loonbeslag of beslag onder een debiteur).

Ook kan een bestuursorgaan beslag onder zichzelf leggen. Dit kan van belang zijn als de overtreder ook een vordering heeft op het bestuursorgaan, maar het bestuursorgaan geen verrekeningsbevoegdheid toekomt. Door eigenbeslag te leggen kan het bestuursorgaan voorkomen dat zij de vordering van de overtreder moet voldoen.

Wat is het gevolg van conservatoir beslag?

Nadat het conservatoire beslag is gelegd, kan de overtreder een vervreemding of bezwaring (zoals het vestigen van een hypotheekrecht) van de beslagen zaken en een verhuur of verpachting van een onroerende zaak niet meer tegen het bestuursorgaan tegenwerpen. Als er beslag is gelegd op een vordering kan de overtreder geen afstand meer doen van de vordering.

Al hetgeen dat onder het beslag valt, wordt dus zoveel mogelijk veilig gesteld, zodat het bestuursorgaan zich –  zodra het dwangbevel is afgegeven – hierop kan verhalen.

Wanneer eindigt een conservatoir beslag?

Na betekening van de executoriale titel (het dwangbevel) wordt het conservatoire beslag omgezet in een executoriaal beslag. Daarnaast eindigt het beslag door een faillissement van de overtreder, het niet binnen de door de voorzieningenrechter gestelde termijn afgeven van de beschikking of als een rechter het beslag opheft.

Een opheffing door een rechter is echter vrij zeldzaam. Zelfs als het bestuursorgaan de vordering niet aannemelijk kan maken, zal een rechter het belang dat het bestuursorgaan heeft bij het handhaven van het beslag af moeten wegen tegen het belang dat de overtreder heeft bij de opheffing. Deze belangenafweging valt al snel in het voordeel uit van de beslaglegger, het bestuursorgaan.

Conservatoir beslag levert resultaat op

Conservatoir beslag kan dus een heel goed middel zijn om het bestuursrechtelijk handhavingsinstrumentarium optimaal te benutten. Het beslag kan snel en relatief goedkoop worden gelegd en de risico’s voor het bestuursorgaan kunnen zoveel mogelijk worden beperkt. Mits het beslag tijdig wordt gelegd, voorkomt een conservatoir beslag dat een overtreder vermogen aan verhaal onttrekt en dat bestuurlijke geldschulden hierdoor onbetaald blijven.

Het is dan ook verstandig om tijdig, in ieder geval vóór het afgeven van een betalings- of  invorderingsbeschikking, na te denken of het leggen van een conservatoir beslag van toegevoegde waarde kan zijn.

Meer weten?

• Op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leert u van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor uw uitvoeringspraktijk.
• Op de cursus APV & Bijzondere Wetten leert u welk juridisch instrumentarium u tot uw beschikking heeft om de leefbaarheid en veiligheid in wijken en buurten te waarborgen.
• Op de opleiding Integraal toezichthouder handhaving leert u hoe u het toezicht en de handhaving organiseert in uw gemeente.
• Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.
• Op de opleiding coördinator armoedebestrijding leert u hoe u armoede doorbreekt en sociale uitsluiting voorkomt.