Is terrorisme bestrijding zinvol en is radicalisering een breinfunctie?

Willen we terrorisme oplossen, dan is het is belangrijk de definitie van een terrorist te benoemen. Het is geen “gewone” crimineel. Het gaat ze namelijk vaak niet om financieel gewin. Het is ook geen “gewone” idealist, die passief strijdt tegen de gevestigde orde. Maar wat zijn de drijfveren dan wel?

Eddie Tjon Fo, initiatiefnemer van SparkWise, ondersteunt, begeleidt en adviseert beslissers om hersenwetten beter te begrijpen en Leon van der Helm, partner van Global Security Care en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme, helpt overheden bij de signalering van radicalisering en terrorisme.

Terrorist

Het is een persoon die bereid is vrijwel alles, inclusief zijn leven en dat van anderen, op het spel te zetten. Geweld, ontvoering, intimidatie en onderdrukking wordt gebruikt om “het gelijk” aan zijn of haar kant te krijgen. Hun persoonlijke idealen worden vaak niet gedragen door de meerderheid van de bevolking. Hun doel is om het maatschappelijk leven volledig te ontwrichten en vooral de heersende macht te frustreren. Ze hebben de volle overtuiging dat ze, emotioneel gezien, het recht hebben om dat op die manier kenbaar te maken. Ze geloven namelijk volledig in hun eigen gepercipieerde waarheid. Maar waar komt hun waarheid dan vandaan? Dat is een belangrijke vraag. Want als we dat weten, hebben we een grotere kans het te veranderen en op te lossen.

Symptoombestrijding

Veel mensen zeggen dat je terrorisme bijna niet kunt uitsluiten en dat het een onderdeel is van de huidige maatschappij. Dat is echter niet waar. De eerst gedocumenteerde terroristen stonden in de 14de eeuw bekend als de ‘Zealots uit Judea’. Bij de Romeinen bekend als ‘Sicarii’, of dolk-mensen. Zij vochten tegen de Romeinse overheersing en zijn uiteindelijk bij de bezetting van Masada uitgeroeid door de Romeinen. Een veel gehoorde mening is dat terroristen dus alleen met harde hand aangepakt kunnen worden. Het moet als het ware uitgeroeid en vernietigd worden. Net als de ‘Sicarii’ in Masada. Echter leven we nu in een hele andere tijd. Denken in het gevolg werkt niet. Dat is trachten het symptoom te bestrijden zonder te weten hoe het is ontstaan en dus wat de oorzaak is.

Tegenstanders

In een democratische samenleving zijn altijd tegenstanders te vinden die het oneens zijn met het gevoerde beleid en de genomen besluiten. Deze tegenstanders mogen gelukkig vrijelijk hun mening uiten. Het interessante is dat, objectief gezien, die tegenstanders vanuit emotioneel oogpunt dezelfde positie innemen als een terrorist. Ook zij doen er alles aan hun gelijk te krijgen, ook al zijn ze vaak in de minderheid. Op een minder extreme wijze, maar desalniettemin vaak even gedreven. Dit is overigens geen waarde oordeel over welke zijde dan ook. Een land, een maatschappij, gemeenschap kent regels en wetgeving. Iedere burger of immigrant dient zich aan de wetten van het betreffende land te houden. Dit is een randvoorwaarde om het maatschappelijk belang goed te kunnen dienen. Een maatschappij bestaat nu eenmaal uit mensen. Die mensen hebben allemaal andere gedachten, gevoelens, gedragingen, geloven en meningen. De algemene mening is dat deze onderling sterk van elkaar afwijken, maar is dat eigenlijk wel zo?

Neuro wetenschap, het brein, oorzaak en gevolg

Vanuit een objectief neuro wetenschappelijk oogpunt is dat namelijk niet waar. De menselijke breinen zijn qua functioneel ontwerp bijna gelijk aan elkaar. Dat geldt zelfs voor het mannen en vrouwen brein. Er zijn kleine biologische verschillen, maar de breinen werken vrijwel hetzelfde. Mannen en vrouwen verschillen van elkaar in de hormoonhuishouding. Vrouwen zijn voornamelijk hormonaal door oestrogeen en progesteron gedreven. Mannen zijn hormonaal gezien, testosteron gedreven. Door het testosteron denken mannen vaak dat ze alles kunnen en zijn ze minder snel bang. Vrouwen zijn door hun hoofdhormoon van nature veel voorzichtiger. Daarom wikken en wegen ze veel meer voordat ze een besluit nemen. Deze verschillende hoofdhormonen zijn verantwoordelijk voor het verschil in het verwerken van gegevens (data), de handeling en de emotionele opslag in het brein. De mens maakt zowel in het brein als het lichaam, meer dan 50 verschillende hormonen aan. Die hormonen bepalen hoe we ons voelen en dus welke beslissingen we nemen. Als we boos zijn nemen we in dezelfde situatie hele andere beslissingen dan wanneer we gelukkig zijn. Boosheid kan voortkomen uit verschillende situaties. Iemand die zich bijvoorbeeld achtergesteld voelt, of waarbij zijn/haar mening niet gehoord wordt, of die zich in een uitzichtloze situatie bevindt, zijn allen bronnen voor de aanmaak van negatieve hormonen, met als resultaat een diepgewortelde boosheid.

Priming en framing

Wat ons verder uniek maakt is dat ieder mens een andere priming (voorprogrammering) heeft gekregen gedurende de opvoeding. Deze voorprogrammering komt bijvoorbeeld van wat vriendjes zeggen op straat, wat er in de krant staat en wat op TV, radio of het nieuws verteld wordt. Word je jarenlang opgevoed met het idee dat iemand met een ander geloof een “ongelovige hond” is, dan wordt dat jouw persoonlijke “waarheid”. En niet alleen autoritaire regiems, zoals in bijvoorbeeld Noord-Korea, maken gebruik van “priming” en “framing” om de bevolking op deze manier te programmeren. In 2013 hebben wij onze manier van denken tegen het licht gehouden. We hebben onszelf de vraag gesteld hoe het toch komt dat mensen JA zeggen en dan opvolgend NEE doen.

Oorzaak van ons handelen

Omdat we de oorzaak zochten in de werking van het menselijk brein, hebben wij contact gezocht met neuro wetenschappers. Samen met hen hebben we de basale generieke denkwijze van de mens tegen het licht gehouden. Met dit team zijn we op zoek gegaan naar de oorzaak van ons handelen binnen het menselijk brein. Wij zijn immers ons brein. Door dit onderzoek zijn we tot de conclusie gekomen dat vrijwel alle mensen vanuit een verkeerd startpunt vertrekken. Een verschil van mening is het gevolg, maar niet de oorzaak. Het uitvoeren van een terroristische actie is het gevolg, maar niet de oorzaak. Angst voor een grote toestroom aan asielzoekers is het gevolg, maar niet de oorzaak. Discriminatie op basis van huidskleur is een gevolg, maar niet de oorzaak. Homohaat is een gevolg, maar niet de oorzaak.

Emotionele grondhouding

Wil je dit soort problemen echt oplossen, moet je bij de oorzaak beginnen, anders blijft het dweilen met de kraan open. Ook als het gaat om ons gelijk te krijgen, gaan mensen uit van het gevolg. De meeste mensen zijn er namelijk van overtuigd dat het gelijk een door henzelf ontwikkelde visie is. Ook dat is niet waar. Niemand op deze aarde is namelijk objectief. Wij worden voorgeprogrammeerd door onze opvoeding. Het principe “monkey see, monkey do” geldt niet alleen voor dieren maar zeker ook voor de mens. In onze jeugd, de periode van opvoeden, nemen we de angsten, gewoonten, kennisdeling, meningen en visies over van onze diverse opvoeders. Ook deze opvoeders zijn niet objectief en werden door hun opvoeders voorgeprogrammeerd. Op die manier ontwikkelt er zich een keten van opvolging, meningen, gedachten en voorprogrammering, die steeds overgedragen wordt aan een volgende generatie. Dit is op zich een gevaarlijke situatie, zeker als je beter begrijpt hoe de menselijke hersenenwerken. Het gevaarlijke is namelijk dat als het brein eenmaal emotioneel gezien positie heeft ingenomen, het daar niet heel snel van afwijkt. Dit noemen we de emotionele grondhouding. Deze emotionele grondhouding is niet heel erg intelligent. De grondhouding wordt deels geregeld door het reptielenbrein. Dit deel van het brein regeert en reageert redelijk primitief en is vaak de baas over onze ratio ook wel “verstand” genoemd. Daarnaast bewaakt dit breindeel deze grondhouding met hand en tand en in sommige gevallen tot de dood aan toe. Deze grondhouding is een van de belangrijkste bases van conflicten tussen partijen, volken en mensen.

Hersenen en bospaadjes, snelwegen en hersenwetten

Baby’s worden met ca. 150 miljard neuronen geboren. Afhankelijk van de opvoeding en de programmering kiest het brein, geheel zelfstandig, wat er belangrijk en wat minder belangrijk is. Op basis hiervan snoeit het brein, in de eerste 7 levensjaren, bijna 50 miljard neuronen weg. Er blijven vervolgens ongeveer 100 miljard neuronen over. In deze periode worden neurale verbindingen, die als bospaadjes begonnen, opgebouwd tot ware snelwegen. Hier wordt veel energie (stroom) en neurotransmitters over getransporteerd. Zo ontstaat ons paradigma als denkmodel met een set van regels en voorschriften, ofwel de lens waarmee we naar onszelf en de rest van de wereld kijken.

Door de inzet van de fMRI scanners en de betere verwerking van de ‘Big Data’ die het brein produceert, weten we dat menselijke beslissingen voor meer dan 95% emotioneel worden genomen. Dit geschiedt op basis van die voorgeprogrammeerde snelwegen in ons brein. Deze snelwegen hebben permanente toegang tot onze brein archieven. Deze snelwegen worden niet zomaar door het brein weer afgebouwd. Het heeft immers bijna 8 jaar geduurd om ca 80% van de menselijke persoonlijkheid te creëren. Deze snelwegen zijn het fundament van onze gedachten, gevoelens en handelingen.

Externe informatie komt ons brein binnen via aanraken, gehoor of zicht. Dit gaat langs het brein filter systeem (amygdala en thalamus). Hier wordt gecontroleerd of de betreffende informatie bedreigend is en of er al data in het archiefsysteem van bekend is. Daarna wordt er onmiddellijk een emotionele grondhouding aangenomen. Tot wel 7 seconden later verzint de ratio (cortex/neo-cortex) er de communicatieve redenen bij om te verklaren waarom we van mening zijn dat……

De mening die we objectief denken te hebben, is dus niet objectief. Vaak het product van onze voorprogrammering en zelden of nooit onze eigen objectief gevormde mening. De informatie van onze opvoeders die wij in deze archieven hebben opgeslagen en die we zijn gaan geloven als onze eigen gecreëerde waarheden, liggen hieraan ten grondslag. Dit zorgt ervoor dat een persoon die in een bepaalde religie gelooft niet snel atheïst zal worden en de atheïst niet snel in een god zal gaan geloven. Dat een liberaal en een conservatief elkaar totaal niet begrijpen en vice versa. Dit archiefsysteem wordt ook geraadpleegd wanneer het brein op zoek is naar de verschillen en niet naar de overeenkomsten. Het is dus niet jouw schuld, het is een standaard breinfunctie (hersenwet) die zich in je brein bevindt om te bepalen of iemand, een bepaalde situatie of overtuiging van een ander gevaarlijk is of niet. Echter maakt deze breinfunctie het vanuit de hormoon aanmaak onmogelijk om in die status empatisch te zijn. Dus blijft het brein het zoeken naar het verschil in stand houden. Hier ligt de basis en het fundament voor een langdurig conflict.

De huidige tijd van kennis ontwikkeling en wetenschap

We leven nu in een tijd waarin door de snelle technologische ontwikkelingen de nieuwe kennismaatschappij gebouwd wordt. Hierdoor wordt parate kennis en kunde steeds belangrijker. Gelukkig wordt er steeds meer duidelijk over de werkelijke werking van ons brein. Het wordt vooral inzichtelijk waarom we voelen zoals we voelen en doen zoals we doen. Wij zijn er een sterke voorstander van, om uit te gaan van de oorzaak en niet om de focus te leggen op de gevolgen c.q. de symptomen. De oorzaak is dus de werking van de menselijke hersenen. Als we hersenwetten beter begrijpen, begrijpen we ook beter hoe we deze kunnen gebruiken en inzetten. Hoe we conflicten kunnen voorkomen. Hoe we hersenen zodanig kunnen voorprogrammeren dat de juiste gelukshormonen worden aangemaakt, in plaats van de stress hormonen die ons in staat van vechten of vluchten brengen. Het is erg belangrijk te begrijpen dat emotioneel gezien vrijwel niets je overkomt, maar dat dit aangestuurd wordt door de samenwerking tussen het breinarchief en de hersenwetten.

Wij hebben in de afgelopen jaren circa 200 breinwetten weten te definiëren. Door de handleiding van de werking van het brein te lezen, te begrijpen en toe te passen leren we hoe we hiermee om moeten gaan. Slechts op die manier kunnen we een maatschappij veranderen. Kunnen we mensen helpen minder voor hun gelijk te vechten, omdat gelijk krijgen eigenlijk niet belangrijk is. Kunnen we conflicten oplossen. Kunnen we verschil van mening zien als slechts neurale verbindingen in het brein op cellulair niveau. Door het brein te leren hoe het brein eigenlijk werkt, krijgt het brein meer begrip voor zichzelf, de omgeving en voor andere breinen en dus meningen. Immers, niemand is naar een breinschool geweest en we hebben nu eenmaal geen ander alternatief dan te vertrouwen op de werking van ons brein. In praktijk is gebleken dat we dat als mensen (soort) niet altijd even slim doen.

Meer weten?
Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.

Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren.