Trends en ontwikkelingen op het terrein van integriteit

 

Aan het woord zijn experts en ervaringsdeskundigen

Wat zijn de belangrijkste trends en ontwikkelingen op het terrein van integriteit in het publieke domein? En Nog belangrijker wat betekent dit voor u en uw organisatie?

 

Dienaren van het volk

“In mijn recent verschenen boek ‘Dienaren van het Volk: over de macht van integriteit’ beschrijf ik wat integriteit voor politici en ambtenaren betekent.  Met de titel probeer ik twee ontwikkelingen te duiden. De eerste ontwikkeling is dat integriteit steeds meer wordt betrokken op wat ten diepste de functie is van iedere politicus en ambtenaar: namelijk het dienen van het volk. Ten tweede wordt integriteit steeds machtiger in de zin van dat een gebrek aan integriteit meer en eerder wordt afgestraft. Dit betekent voor integriteitcoördinatoren dat hun functie aan belang wint evenals veelal een andere insteek vergt.”

Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek en integriteit aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en partner en organisatieadviseur bij KPMG, hij ondersteunt en adviseert ruim 20 jaar organisaties bij het ontwikkelen en auditing van hun integriteit

 

Afwegingskaders voor wat moet kunnen en wat niet mag

“Tot nu toe is het maken van integriteitsbeleid vooral vanuit de juridische invalshoek  benaderd: basisnormen zijn opgesteld, gedragscodes zijn vastgesteld, kortom op papier is alles geregeld. Maar daarmee is nog lang niet bereikt dat ambtenaren en bestuurders zich meer bewust worden van het belang van integer handelen vanwege hun voorbeeldfunctie voor de maatschappij. Integriteit blijft het grijze gebied tussen wat moet kunnen en niet mag, een vraag die ieder mens voor zichzelf moet beantwoorden. Belangenverstrengeling, waarbij zelfs de schijn ervan behoort te worden vermeden – het bijzonder belang versus het algemeen belang – blijft zo’n thema waar je met regels alleen niet ver komt. Bestuurders en ambtenaren hebben dan ook meer behoefte aan afwegingskaders voor dilemma’s waarmee zij zich geconfronteerd zien en training in het aanscherpen van de eigen morele oordeelsvorming.  Voor integriteitscoördinatoren zal daar de uitdaging liggen om bestuurders en ambtenaren daarin te ondersteunen door ze daarvoor ondersteuning in de vorm van trainingen en richtlijnen aan te bieden.”

Bep Weijenberg, integriteitscoördinator bij de gemeente Schinnen, aangesloten bij de regionale werkgroep integriteit die 19 Zuid-Limburgse gemeenten adviseert en ondersteunt bij integriteitskwesties

 

Rol van de burgemeester m.b.t. integriteit

“Er is een wijziging van de Gemeentewet in voorbereiding waarmee de rol van de burgemeester op het terrein van integriteitsbeleid en -bewaking wettelijk wordt verankerd. Met een nieuw 2e lid van artikel 170 wordt deze algemene zorgplicht gespecificeerd voor integriteit dat komt te luiden: De burgemeester bevordert de bestuurlijke integriteit van de gemeente. Daarnaast heeft de burgemeester in 2012 een nieuwe taak gekregen op het terrein van bewaken van de rechtmatigheid van besluiten (art. 273 e.v. Gemeentewet). Indien een besluit naar het oordeel van de burgemeester wegens strijd met het algemeen belang of strijd met het recht voor vernietiging in aanmerking komt, draagt hij dat besluit voor vernietiging voor aan de Kroon. Deze toezichthoudende taak impliceert, dat sterker dan voor 1-10-2012 het geval was, alle besluiten van raad en college op eventuele onrechtmatigheid worden getoetst.”

Berry Link, burgemeester van de gemeente Schinnen, doceert namens het Nederlands Genootschap van Burgemeesters collega-burgemeesters op het terrein van integriteitvraagstukken, genomineerd voor de prijs van Beste bestuurder van 2010 en winnaar van de Philip Brouwer Integriteitsprijs 2010

 

Het melden van vermoedens van misstanden

“Ondanks het bestaan van klokkenluidersregelingen in de overheidssector, stuiten melders van een (vermoeden van een) misstand binnen de eigen organisatie nu nog te vaak op een muur van weerstand. De komende jaren zal duidelijk moeten worden of de ontwikkelingen die in 2012 en 2013 zijn ingezet en die er (mede) op gericht zijn de drempel voor het melden van een misstand te verlagen, resultaat hebben. In 2014 zal er mogelijk een Huis voor Klokkenluiders zijn; de media zal een steeds grotere rol spelen bij het aan het licht brengen van misstanden en ook internationale ontwikkelingen zullen de Nederlandse wet- en regelgeving mogelijk beïnvloeden. Het voorkomen en oplossen van een misstand zal in de toekomst een gezamenlijke verantwoordelijkheid van organisatie en medewerkers zijn.”

Hannah de Jong en Fanny Tahalele, adviseurs bij het Adviespunt Klokkenluiders, onafhankelijke instantie die (potentiële) klokkenluiders adviseert en ondersteunt bij de stappen die zij kunnen zetten bij het melden van vermoedens van misstanden

 

Screening van personen en organisaties

“Justis is dé screeningsautoriteit van het Ministerie van Veiligheid en Justitie op het gebied van integriteit. Om integriteitsschendingen zoveel mogelijk te voorkomen wordt de vraag naar de inzet van de screeningsproducten van Justis steeds groter.  Een voorbeeld hiervan is het groeiende aantal aanvragen tot afgifte van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Met de VOG wordt tegemoetgekomen aan een maatschappelijke behoefte aan inzicht in het justitiële verleden van natuurlijke en rechtspersonen op een wijze waarbij de persoonlijke levenssfeer van de aanvrager zoveel mogelijk wordt gewaarborgd. 
In toenemende mate bestaat er behoefte aan  frequentere vormen van screenen voor de meest kwetsbare sectoren, zonder hiermee onnodige (bijkomende) administratieve en financiële lasten bij de burger te leggen. Justis speelt hierop in door per geval een “maatwerk-screening” aan te bieden.  Het belangrijkste voorbeeld hiervan is de invoering van de continue VOG-screening. Dit houdt in dat Justis doorlopend beoordeelt of de strafrechtelijke integriteit van personen binnen specifieke beroepsgroepen in het geding is. Deze vorm van screening zal de komende jaren een prominente rol krijgen binnen de screeningsproducten van Justis.”

Sven de Koning en Petra Trijsburg, adviseurs bij de dienst Justis, de screeningsautoriteit van het ministerie van Veiligheid en Justitie, analyseert informatie om een oordeel te vormen over de integriteit van personen en organisaties en verstrekt op basis van deze oordeelsvorming verklaringen, vergunningen, adviezen en risicomeldingen

 

Meer weten?

Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leert u hoe u komt tot een integriteitsbeleid voor uw organisatie.