Angstcultuur en sociale veiligheid; wie is er verantwoordelijk voor?

In een sociaal onveilige omgeving denkt bijna iedereen dat het voor de ander logisch is om er iets aan te doen. In de praktijk doet echter meestal niemand iets. Hoe komt dat toch en wat kan je eraan doen?

Amos Gomes de Mesquita, hoofddocent van de opleiding sociale veiligheid in de organisatie deelt in dit blog zijn visie en geeft antwoord.

Joop van den Ende was er in Trouw (3 februari 20224) heel duidelijk over toen hij sprak over de casus Matthijs van Nieuwkerk: “de eindverantwoordelijke is de werkgever. Je moet de ‘guts’ hebben zo’n presentator naar je toe te halen en te zeggen: ‘één ding, we gaan het voortaan anders doen!’ Van den Ende benadrukt ook dat het belangrijk is meteen op klachten van je mensen te reageren: “Praat met elkaar! Van Nieuwkerk had zich moeten beheersen, maar ik zie hem ook als een slachtoffer van slecht leiderschap.’ Daarmee slaat Van den Ende de spijker op z’n kop, al blijft de dader natuurlijk gewoon verantwoordelijk voor z’n eigen gedrag.

De verantwoordelijkheid van de werkgever en die van de werknemer bestaan dus naast elkaar. Het is aan de werkgever om de werknemer bij te sturen, op te voeden, als dat nodig is. Veel leidinggevenden reageren daarop met de opmerking: “mijn deur staat altijd open…”. Maar daarmee kom je natuurlijk niet weg want als mensen er melding van hadden durven maken, dan hadden ze dat wel gedaan!

Signalen herkennen

Daarom is het aan leidinggevenden om signalen van grensoverschrijdend gedrag te herkennen. Dat doe je door goed te kijken wat mensen doen, hoe ze met elkaar omgaan, te luisteren naar wat ze écht zeggen en door mensen om je heen te bevragen hoe ze tegen sociale onveiligheid aankijken, of het in hun team speelt, etc. Daarmee geef je ook aan dat je het onderwerp belangrijk vindt. Slachtoffers en (potentiële) daders pikken dat soort signalen op, waardoor er een positieve werking vanuit gaat.

Preventieve werking

Nu sociale veiligheid hoog op de agenda’s staat, richten veel organisaties procedures in om onregelmatigheden te melden. Dat is heel waardevol. Nog waardevoller is het echter om misstappen te voorkomen. Klinkt logisch, maar in de praktijk is dat heel moeilijk. Want waar begin je? In feite begin je net als thuis met te benadrukken wat je belangrijk vindt. Hoe mensen met elkaar moeten omgaan, wat wel mag, wat niet en wat je verwacht als het eens een keer anders loopt of als de regels op gespannen voet staan met wat mensen denken of willen.  

Casus

In het verleden werkte ik bij een manager die zorgde voor een hechte sfeer op de afdeling. Werken bij haar voelde meestal als werken in een vriendengroep. Soms niet. Bij voorbeeld toen ze tijdens haar afwezigheid twee collega’s dezelfde opdracht gaf, zonder dat deze het van elkaar wisten. De collega’s kwamen in elkaars vaarwater wat tot gedoe leidde; vooral spanning, hoog oplopende spanningen. Of de keer dat we met het team uit eten gingen en ze tegen één collega telkens sprak over ‘het gesprek dat wij hadden’. De medewerker in kwestie voelde zich uiteindelijk gedwongen helderheid te geven en informeerde ons over zeer persoonlijke gebeurtenissen, Nu hij ze ‘zelf’ op tafel had gelegd, refereerde de manager er publiekelijk nog vaak aan. Dan was er nog de droom die ze deelde waarin  ze een medewerker bij de directeur op schoot had aangetroffen. De ‘vriendengroep’ was hecht, maar als je er niet bij hoorde was dat duidelijk. Regelmatig liepen collega’s huilend de kamer uit en/of namen ontslag. Besprak je een en ander met andere leidinggevenden of het directiesecretariaat waarmee we de gang deelden, dan kreeg je steevast nog ergere verhalen te horen. De signalen lagen dus op straat. Wat zou jij doen als je een collega leidinggevende was, onderdeel was van het team, of bij HR zou werken?

Waarborg integer handelen binnen jouw organisatie

Pak de regie op jouw werkvloer met de opleiding Sociale veiligheid in de organisatie. De opleiding helpt je om zelf aan de slag te gaan met het integriteitsbeleid en het handhaven van sociale veiligheid in je eigen organisatie. Na afloop:

• Stel je een actueel integriteitsbeleid op
• Vergroot je de bewustwording van medewerkers en afdeling ten aanzien van sociale veiligheid
• Herken je de frauderisico’s en zet je een effectief integriteitsonderzoek op
• Adviseer je leidinggevende bij het omgaan met (vermeende) integriteitsschendingen

5 dagen – start 16 september 2024 – 10^e editie – meer informatie >>