Verminderd zelfredzamen ten tijde van rampen en crises: de overheid een zorg?

In de visie Bevolkingszorg op Orde 2.0 is de ontwikkeling in gang gezet dat de overheid uitgaat van de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van burgers en zichzelf een expliciete taak geeft voor de zorg aan verminderd zelfredzamen. Maar wat wordt verstaan onder verminderd zelfredzamen? Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van de overheid? En wat kan geleerd worden van praktijkcasussen? Het lectoraat Crisisbeheersing onderzocht het in opdracht van het Veiligheidsberaad.

Uit het onderzoek blijkt dat het lastig is om een eenduidig antwoord te geven op de vraag wie verminderd zelfredzaam is tijdens een crisis. Dit hangt van veel factoren af, zoals het type
crisis, de fase van een crisis, het sociale netwerk, de woonsituatie en de ondersteuning vanuit zorg en/of overheid. Ook kan iemand tijdelijk verminderd zelfredzaam zijn. De onderzoekers komen uit op twaalf verschillende categorieën van verminderd zelfredzamen. Bij elkaar geeft dat enkele miljoenen potentieel verminderd zelfredzamen, waarmee de overheid rekening zou kunnen/moeten houden.

Dagelijkse zorg is uitgangspunt

Hoewel het ondoenlijk is om voor al deze categorieën (vooraf) maatregelen te nemen, helpt de indeling wel om na te denken met welke specifieke groepen het zinvol is om vooraf contact te leggen. Verder moet de zorg voor verminderd zelfredzamen vooral in het dagelijkse en het normale gezocht worden. Iemand die bijvoorbeeld wekenlang niemand langs ziet komen, zal ook in een ramp zeer kwetsbaar zijn. Het heeft echter weinig zin om voor deze uitzonderlijke situatie zaken te regelen, als de dagelijkse situatie in feite problematisch is. Daarnaast pleiten de onderzoekers ervoor om de reguliere structuren ook in te zetten in bijzondere situaties, en daarover desgewenst vooraf afspraken te maken.

Risico- en crisiscommunicatie versterken

De risicocommunicatie – waar veiligheidsregio’s verantwoordelijk voor zijn – is tot nu toe (vooral) gericht op het versterken van de zelfredzame burgers en niet op het versterken van de verschillende categorieën verminderd zelfredzamen. De onderzoekers achten het belangrijk dat dit wel gedaan wordt, zodat ook verminderd zelfredzamen (waar mogelijk) voorbereid zijn wanneer er daadwerkelijk iets aan de hand is. Gemeenten en veiligheidsregio’s zijn wettelijk verplicht om te zorgen voor de crisiscommunicatie aan verminderd zelfredzamen. Nu zijn er nog verschillende categorieën verminderd zelfredzamen die zeer waarschijnlijk niet goed bereikt (kunnen) worden. Op dit punt moet duidelijk actie worden ondernomen richting groepen als doven en blinden en niet-Nederlands sprekenden.

Meer weten?

• Op de Cursus Crowdmanagement in de praktijk leert u hoe u de vorming en verplaatsing van mensenmassa’s reguleert en fatale ongelukken voorkomt.
• Op de cursus Crisismanagement in de praktijk leert u hoe u zich voorbereidt op een mogelijke crisis of ramp die zich in uw gemeente kan voordoen.
• Op de cursus Toegankelijkheid voor niet zelfredzamen leert u hoe u ervoor zorg draagt dat personen met een handicap veilig een locatie kunnen bezoeken en ontvluchten bij een incident.