SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Elk mens doet ertoe, elk mens mag en moet mee kunnen doen. Ongeacht zijn geloof, politieke voorkeur, geaardheid, huidskleur, taal, kwetsbaarheid, intelligentie en waar hij ook woont, in vrijheid of gevangenschap en wat hij ook denkt. Laten we om te beginnen elkaar niet uitsluiten, buitensluiten, discrimineren, negatief labelen, negatief stigmatiseren maar positief ondersteunen. Laten we vooral blijven luisteren naar de wens van iemand, óók en zeker op een moment dat hij daar minder makkelijk woorden aan kan geven. Het is zo belangrijk dat er iemand voor je is in goede en minder goede tijden.
Toon Walravens, ervaringsdeskundige bij de Woenselse Poort, initiatiefnemer van de Stichting Herstel en Terugkeer, ambassadeur bij GroeiRijk GGzE, lid van het schakelteam Personen met verward gedrag en adviseur bij het Centrum voor Justitiepastoraat, auteur van het boek Toon W. is hersteld en spreker op de afgelopen editie van het congres Personen met verward gedrag.
Niemand wordt geacht het onmogelijke te doen!
Iedereen heeft wel eens in meerdere of mindere mate ondersteuning nodig. In de huidige wereld proberen we elke dag een antwoord te vinden op de vraag hoe we ons als mens in de wereld van alle dag vrij kunnen voelen. Op ieders eigen(wijze) manier. En laten we alstublieft ophouden om alles wat we niet begrijpen of een bepaalde heftigheid met zich meebrengt meteen onder personen met verward gedrag te schuiven.
Constant denken wij na over kwetsbare mensen kracht geven. Alleen, dat kunnen wij helemaal niet. Kracht wordt namelijk niet gegeven, kracht zit in de mensen zelf. Alle kansen en mogelijkheden zitten in de mensen verscholen. En hoeveel kracht iemand heeft, is voor ieder mens anders. Hoe in je eigen kracht te blijven of die eigen kracht weer terugpakken als het even tegen zit is ook niet voor een ieder hetzelfde. Mensen zijn geen eenheidsworsten!! Een crisiskaart is een belangrijk hulpmiddel om persoonlijk maatwerk in moeilijke situaties te borgen.
Ondersteuning is essentieel, maar het zal altijd ondersteuning blijven!
Als mensen uit balans raken door een ontwrichte levenssituatie of beklemmende levensvragen, of problemen die ontstaan door armoede en schulden. Dan krijg je wat door mensen veroorzaakte psychiatrie genoemd word: dus arm, (huur)schulden, je kinderen niet kunnen verzorgen, verkeerde beslissingen nemen en verval in psychosociale problemen. Maar ook door dementie, of te denken aan verslavingsproblematiek kunnen mensen het overzicht over hun leven verliezen. Dat wil niet zeggen dat ze meteen in totale verwarring zijn. Als mensen vastlopen gaan we op zoek wie verantwoordelijk is voor passende ondersteuning. Gemeente, GGZ, politie, GGD, Justitie, verslaving sector, VWS, LVB-sector, politiek, woningbouwcoöperaties, zorgverzekeraars, zorgkantoren, et cetera. Fijn dat deze ondersteuning er is, maar het zal altijd ondersteuning blijven. We kunnen het probleem niet (altijd) bij iemand weghalen. De persoon zelf zal, met hulp van zijn/haar naasten én met professionele ondersteuning het probleem hanteerbaar moeten en mogen maken. Daarom is het zo van belang dat we mét elkaar spreken en niet over elkaar. Dat we zorgen dat mensen in een kwetsbare positie hun eigen stem blijven houden. De menselijke waardigheid moet ten allen tijde voorop staan, ook en juist ook als het moeilijk is.
Iedereen kan in een kwetsbare positie geraken. En iedereen wil graag de regie voeren over zijn of haar eigen leven. De crisiskaart is een belangrijk hulpmiddel om persoonlijke waarden en afspraken vast te leggen voor situaties waarin mensen tijdelijk ondersteuning of bescherming nodig hebben bij het voeren van die eigen regie. Het is een hulpmiddel om ook in die situaties stem te geven aan hun waarden en wensen en de afspraken vast te leggen hoe ze willen dat dan in hun behoeften wordt voorzien. Op de kaart staan deze behoeften en wensen; de kaart beschrijft wat iemand wel wil en wat juist niet. Daarnaast is informatie vastgelegd over hun informele en formele steunsysteem en over de benodigde hulp en zorg. Wie zijn de belangrijkste contactpersonen? Welke mensen in de straat, wijk en regio kunnen helpen? Wie zijn belangrijke familieleden en naasten? Wie is de huisarts? Wel of geen medicijnen? Zijn er somatische ongemakken waar rekening mee gehouden dient te worden? Etc.
De kracht van de crisiskaart zit in het proces. Het opstellen is een proces waarin alle betrokkenen vanuit een respectvolle en wederkerige relatie afspraken maken met de mensen waar het om gaat. Dit schept betrokkenheid en zorgt ervoor dat partijen elkaar kunnen vinden en onderling beter leren kennen. Een mooie bijvangst kan zijn dat daardoor op het niveau van het netwerk nieuwe verbindingen en paadjes ontstaan waar ook anderen baat van kunnen hebben.
Zeker als mensen aangewezen zijn op meervoudige complexe zorg, is een sluitende ketenaanpak nog ver van de huidige werkelijkheid. Laten we eerst de samenwerking optimaliseren. Organisaties zijn zelf ook nog aan het ontdekken wat zij echt nodig hebben om goed samen te werken en elkaar te kunnen ondersteunen. We zijn aan het leren. En dat is de tweede reden waarom ik in deze blog een pleidooi houdt voor de crisiskaart. De crisiskaart levert niet alleen een mooie bijdrage aan het ondersteunen van het welbevinden van mensen. Als we de afspraken tijdens uitvoering van een crisiskaart volgen zet dit dus ook aan tot een zorgvuldige samenwerking tussen organisaties.
Laat de crisiskaart een van de middelen zijn en blijven waarin mensen zichzelf aan het roer zetten van het eigen leven om koers te behouden. Want als mens is het belangrijk, regie te hebben, verantwoordelijkheid te dragen, respect te krijgen, erkenning en waardering te ervaren vanuit humane betrokkenheid. Dat we ongeacht de situatie waarin we ons bevinden mogen leren en ontdekken. Ons maatschappelijk uitgangspunt zou moeten zijn, dat elk mens recht van spreken heeft over zijn eigen leven. Een eigen plekje in deze wereld zou niemand hoeven te bevechten. Voor elk mens moeten we ruimte maken. Dit moet hetzelfde blijven als het leven anders loopt dan de persoon en zijn loved ones verwacht hadden. Stel je voor: een crisiskaart voor momenten dat je in het leven het overzicht verliest of dreigt te verliezen. Ter ondersteuning van je eigen gemoedstoestand, herstel en persoonlijke groei als mens. Alleen de gedachte dat zaken die jij belangrijk vind ook daadwerkelijk voor je geregeld worden kan al rust brengen. Eigenlijk zou dit een vanzelfsprekendheid moeten zijn!
Een nieuwe start met de crisiskaart
Een aantal jaren geleden waren er vanuit GGzE al een vijftigtal mensen met een crisiskaart op zak binnen Eindhoven en de Kempen. Toen de toenmalige crisiskaart coördinator de taken door omstandigheden niet verder kon uitvoeren, verdween helaas ook het enthousiasme en draagvlak voor de kaart. Wellicht werd toen de noodzaak nog niet voldoende gevoeld? Eind 2017 hebben we vanuit participatiebureau GroeiRijk een doorstart gemaakt met de crisiskaart bij GGz Eindhoven. Dankzij de financiële & organisatorische inleg vanuit de eigen organisatie en een subsidie van ZonMW kunnen we nu serieus en structureel met de crisiskaart aan de slag. We gaan ervoor, we gaan door en met de mensen om wie het gaat!
We hebben een netwerk en activiteiten opgezet om het gebruik van de crisiskaart te bevorderen. Zo is er een overall projectleider aangesteld en een projectleider om de crisiskaart uitrol te bevorderen. Er zijn nu vijftien ervaringsdeskundige crisiskaartconsulenten opgeleid en hebben een intervisietraject voor hun deskundigheidsbevordering opgezet. Verder zijn er intern en extern crisiskaart aandacht functionarissen aangewezen, organiseren we bijeenkomsten en onderzoeken en ontwikkelen we nieuwe pr materialen. Last but not least is er een onderzoeker die het implementatieproces gaat monitoren.
We willen bestaande systemen beïnvloeden om de ondersteunende en preventieve werkzaamheid van de crisiskaart te bevorderen. Gemeenten en andere organisaties zullen door de projectleiders bezocht worden om een gedeelde duurzame samenwerking en structurele financiering op gang te brengen. We laten gemeenten en andere organisaties mee leren van onze bevindingen. Ook sluiten we aan bij bestaande en nieuwe crisiskaartprojecten in de regio. Via een nieuwsbrief brengen we met regelmaat de vooruitgang van het proces naar buiten. Er is een nauwe samenwerking met MIND en de landelijke projectleider crisiskaart. We zullen er alles aan doen om de crisiskaarthouder en zijn crisiskaartplan zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn.
De crisiskaart is niet de oplossing, het is een mooi hulpmiddel. Een hulpmiddel dat anderen in beweging brengt wanneer het juist nodig is. De oplossing zit in ons en onze samenleving!! Het is de kunst van het gewoon doen. Zoals Onno Hoes al eerder aangaf bij NPO Radio1 over het belang van een crisiskaart: ‘mensen voelen zich rustiger met zo’n kaart, het werkt preventief.
Meer weten?
Op het congres Personen met verward gedrag hoort u hoe u samen met uw partners samenwerkt aan de aanpak van personen met verward gedrag.
Op de opleiding procesregisseur personen met verward gedrag leert u hoe u de opvang en hulpverlening voor personen met verward gedrag organiseert in uw gemeente.
