Huisuitzetting voorkomen

Preventieve woonbegeleiding ter voorkoming van huisuitzetting effectief en kostenefficiënt?

Door Frank van Summeren, organisator van veiligheids- en welzijnsopleidingen

Jaarlijks worden er enkele duizenden gezinnen door woningcorporaties uit hun woning gezet.[1] Huisuitzettingen hebben veelal ernstige gevolgen voor de direct betrokkenen. Ze leiden vaak tot dak- en thuisloosheid en veroorzaken hoge maatschappelijke kosten. Voldoende redenen om huisuitzetting waar mogelijk te voorkomen, bijvoorbeeld door middel van preventieve woonbegeleiding. In verschillende steden in Nederland heeft deze aanpak aangetoond succesvol te zijn, desondanks wordt deze werkwijze nog niet in alle gemeenten toegepast.

Sociale gevolgen van huisuitzetting

Een gezin dat uit hun woning wordt gezet krijgt veelal te maken met diverse sociale problemen. Huisuitzettingen zijn vaak de definitieve stap naar dakloosheid. Een deel van de gezinnen die uit huis wordt gezet kan weliswaar terecht bij familie of vrienden voor onderdak, maar dit is in de meeste gevallen slechts van tijdelijke aard waarna ze alsnog op straat belanden en aanspraak moeten doen op maatschappelijke opvang.[2]

Huisuitzetting leidt tot dakloosheid, wat er weer toe leidt dat het sociale netwerk van het gezin wordt verstoord of verbroken.[3] Aantasting van het sociale netwerk van het gezin vergroot de kans op andere (sociale) problemen. Zo zullen de kinderen van een gezin na een huisuitzetting abrupt niet meer naar school kunnen gaan met alle gevolgen van dien.

Ook hebben mensen die dakloos raken relatief meer te kampen met gezondheidsklachten[4] en ondervinden zij relatief meer last van psychische en/of psychiatrische klachten.[5] Ook neemt het zeer excessief gebruik van alcohol en drugs onder mensen die dakloos zijn geraakt toe. Meer dan de helft van hen heeft drank- en/of drugsproblemen.[6] Met een toename van deze problemen neemt ook de hulpbehoefte onder deze mensen toe, wat leidt tot hogere maatschappelijke kosten voor opvang en hulpverlening.

“Ik wil van die straat af. Het leven op straat is een slijtageslag. Mijn gezondheid gaat eraan en mijn geest raakt verward. Ik moet letterlijk vechten voor mijn leven.” [7] (Aldus een respondent die noodgedwongen op straat leeft.)

Mensen die dakloos raken hebben een grotere kans om hun baan te verliezen, wat weer negatieve consequenties heeft voor hun inkomen en sociale netwerk.[8] Door verlies van inkomen uit werk zullen de cliënten aanspraak moeten doen op maatschappelijke voorzieningen. Daarnaast komen mensen die dakloos raken vaker in aanraking met politie en justitie omdat zij op alternatieve manieren in hun inkomen moeten voorzien.[9]

 

Sociale gevolgen van huisuitzetting[10]

Dakloosheid

Sociale isolatie

Toename hulpbehoefte

Verlies van baan

Contact met politie en justitie

 

Financiële gevolgen van huisuitzetting: wat kost een huisuitzetting?

Uit onderzoek blijkt dat een huisuitzetting een woningcorporatie circa € 7.000,- kost. Hierbij kan worden gedacht aan oninbare huur, deurwaarderskosten, gerechtskosten, kosten inboedelverwijdering, vergoeding schade bij ontruiming en personele kosten van de woningcorporatie die gemoeid zijn met een huisuitzetting. Bovenop de kosten voor huisuitzetting komen de kosten van maatschappelijke opvang en herhuisvesting, die voor rekening komen van de overheid. Ten slotte leiden de sociale gevolgen van huisuitzetting die zojuist werden beschreven ook tot maatschappelijke kosten. Iemand die zijn baan verliest maakt aanspraak op maatschappelijke voorzieningen wat leidt tot hogere maatschappelijke kosten. Tevens zijn er ook veel maatschappelijke kosten gemoeid met iemand die (indirect) door huisuitzetting in de criminaliteit beland.[11]

 

Drie voorbeelden uit de praktijk

Aan de hand van drie goede praktijkvoorbeelden laten we zien hoe huisuitzetting kan worden voorkomen middels preventieve woonbegeleiding.

 

Preventief woonbegeleidingsproject woningcorporatie Woonbedrijf en Neos

In de gemeente Eindhoven hebben in 2009 126 huisuitzettingen plaatsgevonden.[12] Om huisuitzettingen in deze gemeente te voorkomen is woningcorporatie Woonbedrijf gestart met de pilot preventieve woonbegeleiding. Woningcorporatie Woonbedrijf heeft in 2009 een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Neos. De samenwerking heeft betrekking op een woonbegeleidingsproject in de Eindhovense wijk Gestel en richt zich op het ondersteunen en begeleiden van multi-probleemhuurders met als doel het voorkomen van huisuitzetting. De samenwerking is aangegaan voor de duur van één jaar (1 juni 2009- 1 juni 2010). Inmiddels is de samenwerking met één jaar verlengd tot 2011.[13]

 

Wanneer wordt preventieve woonbegeleiding ingezet? Preventieve woonbegeleiding kan ingezet worden ten behoeve van huurders die op welk gebied dan ook ernstige problemen ervaren. Veelvuldig is sprake van meervoudige problematiek op verschillende gebieden. Bijvoorbeeld op het gebied van financiën waardoor de huur niet meer kan worden betaald en/of door probleemgedrag waardoor overlast wordt veroorzaakt.

 

De doelgroep van het woonbegeleidingsproject kenmerkt zich door een complexe meervoudige problematiek. De gezinnen zijn niet of onvoldoende in staat om hun problemen zelfstandig op te lossen. Zij zijn de regie over hun leven kwijt. Dit uit zich onder meer in afwijkend en maatschappelijk ongewenst gedrag. Om een gedragsverandering bij de bewoner te bewerkstelligen, volstaat het niet om slechts één of enkele problemen van de bewoner aan te pakken, maar is een breed opgezet hulpverleningstraject noodzakelijk, waarin aandacht wordt besteed aan alle leefgebieden van de bewoner.

“De problemen die uiteindelijk tot uitzetting kunnen leiden, zijn heel divers. Soms speelt verslaving een rol of zijn er psychische of financiële problemen. Soms blijkt iemand niet zelfstandig te kunnen wonen waardoor ze zichzelf en hun woning vervuilen. Vaak is het een combinatie van problemen die tot overlast leiden voor de mensen zelf en hun buurtgenoten.”[14]

Uit de evaluatie van de pilot preventieve woonbegeleiding blijkt dat in alle gevallen een huisuitzetting door de inzet van preventieve woonbegeleiding is voorkomen. Een huisuitzetting kost circa € 7.000,-, tegenover  circa €  3.500,- voor een preventief woonbegeleidingstraject. Het project is daarmee kostenefficiënt in termen van ingezette middelen gedeeld door de financiële effecten. Maatschappelijke kosten als gevolg van huisuitzetting, zoals kosten voor maatschappelijke opvang en herhuisvesting, zijn dan nog buiten beschouwing gelaten.

“Tijdens een proefperiode van zes maanden zijn in het stadsdeel Gestel negentien ‘probleemgevallen’ bezocht die om verschillende redenen uit hun huis gezet dreigden te worden. In alle gevallen waar met de bewoners gericht actie is onder­nomen, is uitzetting voorkomen.”[15]

 

Vermindering huisuitzettingen Den Haag OpMaat

Den Haag OpMaat is in samenwerking met de GGD, de Gemeentelijke Kredietbank (GKB), Stichting Mooi (AMW), Parnassia (OGGZ) en woningcorporaties Haag Wonen, Vestia en Staedion, gestart met het project Vermindering huisuitzettingen om het aantal huisuitzettingen wegens huurschuld te verminderen. Huurschuld is vaak een signaal dat er meer problemen spelen op meerdere leefgebieden in een huishouden.

 

Werkwijze[16]

Deurwaarder meldt vonnis bij corporatie.

Woningcorporatie meldt huishouden aan bij Den Haag OpMaat.

Er gaat een casemanager op huisbezoek bij het huishouden om eventuele problemen in kaart te brengen.

Er wordt aan de hand van de analyse een zorgplan opgezet, ontwikkelingen worden bijgehouden in een logboek.

Wanneer de huurder zijn afspraken nakomt wordt een huisuitzetting uitgesteld of voorkomen.

 

Uit de evaluatie van het project blijkt dat met het preventief woonbegeleidingstraject het afgelopen jaar 23 huisuitzettingen zijn voorkomen. Daar staat tegenover dat twee huisuitzettingen niet konden worden voorkomen.

 

Eigen Kracht-conferentie ter voorkoming huisuitzetting

Woningcorporatie Eigen Haard uit Amsterdam is met de Eigen Kracht Centrale een samenwerking aangegaan om door middel van een Eigen Kracht-conferentie huisuitzetting te voorkomen. Uit de evaluatie van het project blijkt dat dertien dreigende huisuitzettingen met de Eigen Kracht-conferentie zijn afgewend, slechts één huisuitzetting heeft woningcorporatie Eigen Haard niet kunnen voorkomen.

“Bij crisis springt de hulpverlening bovenop een dossier. Zodra de crisis voorbij is, vertrekt iedereen. In veel gevallen vervalt iemand in het oude gedrag en dus weer in hetzelfde probleem. Na een Eigen Kracht-conferentie is de directe omgeving geactiveerd en deze mensen zijn blijvend. Zij houden de situatie in de gaten en kunnen ingrijpen of aan de bel trekken bij de hulpverlening. Daarnaast kan de directe kring het beeld completer maken. Eigen Haard weet bijvoorbeeld vaak wel dat er schulden zijn, maar niet wat de redenen hiervoor zijn.”[17]

 

Succesfactoren

Wat maakt nu de kans op succes van preventieve woonbegeleiding groter en wanneer moeten we op onze hoede zijn voor een mislukking van deze aanpak? Kortom: wat hebben deze projecten gemeen wat hen succesvol maakt?

 

Outreachende benadering

De outreachende benadering vergroot de kans op vroegsignalering van problemen. De projectmedewerkers wachten niet tot de huurder naar hen toekomt, maar gaan zelf op huisbezoek bij de hulpbehoevende bewoner wanneer de situatie daarom vraagt. Een volle brievenbus of gordijnen die altijd dicht zitten, kunnen een belangrijke aanwijzing zijn dat het niet goed gaat met een gezin. Door vroegtijdig in te grijpen kan worden voorkomen dat de problematische situatie waarin het gezin zich bevindt verergert. Hierdoor is minder hulpverlening nodig om de situatie beheersbaar te maken en daarmee huisuitzetting te voorkomen.

 

Eigen kracht centraal

De eigen kracht van het gezin staat centraal. De talenten en mogelijkheden van het gezin wordt aangesproken en door het ervaren van succes wordt tegelijkertijd gewerkt aan het versterken daarvan. De professional bepaalt samen met het gezin wat nodig is om een stap vooruit te zetten.

 

Eigen kracht cliënt staat centraal “De begeleiding kenmerkt zich als een actieve en outreachende benadering van cliënten, met hierbij de focus op praktische problemen en op de sterke kanten en mogelijkheden van een cliënt. Zo versterken we het eigen probleemoplossend vermogen van de cliënt en ondersteunen we ze bij het verkrijgen van hulp en ondersteuning, ook in de eigen omgeving. Het streven is altijd om cliënten na eventuele crisisinterventie de directe controle over hun herstelproces te geven. De relatie tussen cliënt en begeleider staat centraal en de interventies zijn gebaseerd op het principe van zelfbeschikking. Cliënten bepalen in belangrijke mate zelf de doelen in de hulpverlening, vanzelfsprekend in overleg met de begeleider en opdrachtgever. We coördineren de zorg en spannen ons daarnaast in om cliënten de vaardigheden te leren die zij nodig hebben om zelfstandig te kunnen leven, zoals de was doen, winkelen, koken, budgetteren et cetera. Familieondersteuning, belangenbehartiging en crisisinterventie behoren ook tot de taken.”[18]

 

Integrale aanpak

De doelgroep die in aanmerking komt voor preventieve woonbegeleiding kenmerkt zich door een complexe meervoudige problematiek. Om een gedragsverandering van de bewoner te bewerkstelligen, volstaat het niet om slechts één of enkele problemen van de bewoner aan te pakken, maar is een breed opgezet hulpverleningstraject noodzakelijk waarin aandacht wordt besteed aan alle leefgebieden van de bewoner.

 

“De oplossingen zijn divers. Voor de een betekent het verhuizen naar het begeleid wonenproject van Neos, voor de ander dat ze een huurcontract van Woonbedrijf krijgen met speciale voorwaarden. Al dan niet in combinatie met andere (praktische) hulp. Want daar gaat het om: gezamenlijk problemen oplossen of stabiliseren om uitzetting te voorkomen en de kans op terugval te verminderen.”[19]

 

Geboden nazorg

Een andere succesfactor vormt de geboden nazorg aan het gezin na afloop van het woonbegeleidingstraject. Als de situatie van het gezin beheersbaar is en huisuitzetting is voorkomen, is het noodzakelijk dat het gezin gevolgd blijft worden om te voorkomen dat het gezin een terugval krijgt.

 

Succesfactoren

Vroegsignalering door outreachende benadering

Integrale aanpak

Eigen kracht centraal

Geboden nazorg

 

Tot slot

Er kan worden geconstateerd dat een huisuitzetting een grote impact heeft op het leven van een gezin en bovendien grote maatschappelijke kosten met zich meebrengt. De drie praktijkvoorbeelden laten zien dat het ook anders kan. Preventieve woonbegeleiding heeft aangetoond een uitstekend middel te zijn in het oplossen van problemen achter de voordeur om huisuitzetting en daaruit voortkomend leed te voorkomen. Bijkomend voordeel is dat het kostenbesparend werkt, dit is des te belangrijker in een omgeving waarin de druk op de financiën toeneemt.

Tot slot is het goed om te zien dat naast gemeenten ook woningcorporaties en andere maatschappelijke instellingen nadrukkelijk het initiatief nemen om huisuitzetting waar mogelijk te voorkomen.

 

Meer weten?

Op de opleiding regisseur multi-probleemgezinnen hoort u van Marc Räkers van Stichting Eropaf! op welke manier u huisuitzetting van gezinnen met multi-problematiek kunt voorkomen.

 

---