Hoe leer je regie voeren in de aanpak van woonoverlast?

Na een kleine 25 jaar bij de politie maakte Rianne Kusters-van der Bolt in 2024 de overstap naar de gemeente Vaals. In haar rol als beleidsadviseur openbare orde en veiligheid kreeg ze te maken met een wereld waarin dossiers niet ‘over de schutting gegooid’ worden, maar worden begeleid. Om hier grip op te krijgen, volgde ze de cursus Aanpak complexe woonoverlast. Daar leerde ze hoe je gestructureerd en juridisch onderbouwd optreedt, domeinoverstijgend samenwerkt én de regie pakt wanneer dat nodig is.

Van handhaven naar regie voeren

Bij de politie was Rianne gewend om incidenten af te handelen en het dossier daarna over te dragen. “Het vervolg lag bij de gemeente of een andere partij. Nu ben ik degene die de zaak verder begeleid. Dat is een totaal andere dynamiek: je bent verantwoordelijk voor het hele proces, van signalering tot afronding”. Die nieuwe dynamiek was de aanleiding om zich in te schrijven voor de cursus Aanpak complexe woonoverlast. “Ik wilde weten: waar begin ik? Hoe bekijk ik een casus integraal? Welke juridische instrumenten kan ik inzetten? Ik zocht een compleet pakket aan kennis en vaardigheden”.

Overzicht en structuur

Het leerdoel van Rianne was helder: grip krijgen op het proces. “Ik kende een deel van de stappen die je kunt nemen wel — een waarschuwing, een huisbezoek — maar ik miste het complete overzicht. Ik wilde weten welke stappen je neemt, in welke volgorde en hoe je zorgt dat je juridisch stevig staat”.

Van escalatieladder tot bestuurlijke instrumenten

Tijdens de opleiding deed Rianne kennis op over de juridische en praktische kant van de aanpak van woonoverlast. “We werkten met de escalatieladder: van lichte interventies, zoals bemiddelen of een waarschuwingsbrief, tot zwaardere maatregelen, zoals een gedragsaanwijzing of bestuursdwang. Ook het onderscheid tussen publiek- en privaatrecht werd duidelijk, net als het gebruik van de APV”. Ze ontdekte het belang van goede dossiervorming: “Als je besluit om te escaleren, moet het dossier juridisch kloppen. De opleiding gaf veel voorbeelden van hoe je dat goed opbouwt, zodat je bestand bent tegen bezwaar of beroep”.

Concrete instrumenten voor de aanpak van woonoverlast

“Tijdens de bijeenkomsten kregen we een overzicht van maatregelen die je kunt inzetten”, vertelt Rianne. “Denk aan tijdelijke huisbezoeken, het voornemen tot bestuursdwang, waarschuwingsbrieven en notities van bemiddeling. Maar ook het informeren van bewoners, het organiseren van beheer en het werken met een regiebord kwamen aan bod. Bij gedragsaanwijzingen ging het om praktische voorbeelden: het verbieden van alcoholgebruik, het tegengaan van geluidsoverlast of het voorkomen van stank- en trillingshinder”.

Juridische voorwaarden en zorgvuldige toepassing

Deze instrumenten inzetten vraagt om zorgvuldigheid en kennis van regels. “Een gedragsaanwijzing moet in de APV zijn opgenomen, hinder moet objectief vastgesteld zijn en er moeten eerst lichtere middelen geprobeerd zijn. Alleen een politieagent of gemeenteambtenaar kan de hinder officieel constateren. Die structuur uit de escalatieladder geeft houvast om zorgvuldig te werken én juridisch sterk te staan”. Daarnaast kwam ook het thema privacy aan bod: “Ik begrijp nu beter waarom politie soms terughoudend is met informatie. Binnen de Wpg en de AVG mag je alleen onder specifieke voorwaarden gegevens delen. Dat vraagt om duidelijke afspraken, zodat je samen effectief kunt optreden zonder regels te overtreden”.

Regie pakken waar het telt

Het inzicht in deze kaders heeft Rianne geholpen om haar rol in de praktijk steviger neer te zetten. “Ik zie nu beter wanneer het belangrijk is dat de gemeente regie pakt om snelheid te maken. In sommige casussen kan dat escalatie voorkomen, en dankzij de cursus kan ik die keuze onderbouwen richting partners”.

Regie nemen in complexe casussen

Een belangrijk inzicht was het belang van regievoering: “In sommige casussen lopen processen vast omdat niemand de knoop doorhakt. In de cursus leerde ik hoe je die regierol pakt en vasthoudt. Dat betekent duidelijke afspraken maken, rollen afbakenen en zorgen dat alle betrokken partijen – van politie tot woningcorporatie – in hetzelfde proces blijven”. Tijdens de cursus kwam regievoering met verschillende stakeholders uitgebreid voorbij: “We bespraken situaties waarbij je met vier of vijf partijen aan tafel zit. Dan moet je niet langs elkaar heen werken, maar domeinoverstijgend samen optrekken”.

Samenwerken over domeinen heen

Domeinoverstijgend werken is voor Rianne extra relevant vanwege haar achtergrond. “Ik kom uit het veiligheidsdomein, maar in de aanpak van woonoverlast werk je met het sociale domein, de zorg en woningcorporaties. Die werelden hebben hun eigen prioriteiten en jargon. De opleiding liet zien hoe je die werelden verbindt en elkaar versterkt”. Ze illustreert hoe je voorkomt dat een probleem bij de ene afdeling wordt ‘opgelost’, maar juist daardoor verergert bij een ander. “Als de afdeling werk en inkomen bijvoorbeeld een uitkering intrekt omdat iemand niet op gesprekken verschijnt, kan dat betekenen dat diegene alleen maar dieper in de problemen raakt en meer overlast veroorzaakt. Dat wil je voorkomen door vooraf samen te werken en informatie te delen”.

Praktische handvatten voor het dagelijks werk

De opleiding leverde Rianne tal van concrete hulpmiddelen op:

• De juridische kaders, inclusief mogelijkheden en beperkingen van APV, Wpg en AVG;
• Een instrumentenoverzicht, van lichte tot zware maatregelen en de voorwaarden om ze in te zetten;
• De escalatieladder, als houvast om gestructureerd te werken;
• De regievaardigheden, om processen te sturen en partijen betrokken te houden;
• Tips voor dossieropbouw, zodat besluiten juridisch standhouden.

“Vooral het inzicht dat je sommige stappen moet doorlopen vóórdat je ingrijpt, maakt dat ik nu veel gestructureerder werk. Ik herken sneller welk instrument passend is en wie ik erbij moet betrekken”.

Van theorie naar praktijk

Rianne paste de nieuwe inzichten direct toe. “Ik kijk nu anders naar een dossier: eerst controleer ik of alle stappen goed zijn doorlopen, of de informatie compleet is en of de betrokken partijen op één lijn zitten. Als er regie nodig is, neem ik die op me. Dat voorkomt dat zaken blijven liggen”. Ze geeft aan haar leerdoel op voorhand behaald te hebben na de opleiding: “Ik heb nu het overzicht en de zekerheid die ik zocht. De docenten deelden niet alleen theorie, maar ook praktijkvoorbeelden. Daardoor kon ik direct de vertaalslag maken naar mijn werk”.

Pak woonoverlast gestructureerd aan

Rianne raadt de cursus aan voor iedereen die in de gemeente werkt met woonoverlast. “Het is praktisch, goed onderbouwd en je leert ook veel van de ervaringen van medecursisten. Je krijgt de tools om complexe woonoverlast gestructureerd, juridisch correct en in samenwerking met partners aan te pakken”. Wil jij hier ook mee aan de slag? Meld je dan aan voor de cursus Aanpak complexe woonoverlast van SBO. Wil je meer weten over het programma? Vraag dan de brochure aan. De cursus is ook op maat te volgen als Incompany-traject voor jou en jouw team.