SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Kunstmatige intelligentie (AI) speelt een steeds grotere rol in ons dagelijks leven en in het beleid van overheidsinstanties. De Europese Unie zet daarom met de AI Act een belangrijke stap om AI te reguleren en zowel innovatie als veiligheid te waarborgen. In dit artikel beantwoorden we vier veelgestelde vragen over deze wetgeving en wat deze betekent voor overheidsinstanties.
Waar is de AI Act voor?
De AI Act is een voorstel van de Europese Unie met als doel het reguleren van AI-toepassingen. Het belangrijkste doel is het waarborgen van veiligheid en ethische normen bij het gebruik van AI, terwijl innovatie binnen Europa wordt gestimuleerd. De wetgeving wil risico’s minimaliseren, zoals discriminerende algoritmes, privacyschendingen of onvoorspelbare uitkomsten van AI-systemen.
Voor overheidsinstanties is dit van groot belang, omdat zij steeds vaker AI inzetten voor publieke diensten zoals handhaving, gezondheidszorg en onderwijs. De AI Act helpt overheden ervoor te zorgen dat deze toepassingen betrouwbaar en transparant blijven.
Wat doet de AI Act?
De AI Act introduceert een risicogebaseerde benadering, waarbij AI-toepassingen worden ingedeeld in vier risicocategorieën:
- Onacceptabel risico: AI-toepassingen die de fundamentele rechten van burgers schenden, zoals systemen voor sociale scoring, worden verboden.
- Hoog risico: AI-systemen die bijvoorbeeld worden gebruikt voor rechtspraak, kredietbeoordeling of biometrische identificatie, moeten aan strenge eisen voldoen.
- Beperkt risico: AI-toepassingen zoals chatbots moeten transparant zijn over hun aard, zodat gebruikers weten dat ze met AI te maken hebben.
- Minimaal risico: De meeste AI-systemen, zoals spamfilters, vallen in deze categorie en kennen weinig tot geen regulering.
De AI Act legt verplichtingen op aan ontwikkelaars, leveranciers en gebruikers van AI-systemen. Denk aan het documenteren van AI-processen, het uitvoeren van risicoanalyses en het garanderen van menselijke controle over beslissingen.
Is de EU / AI Act al doorgevoerd?
De AI Act is sinds 1 augustus 2024 van kracht. De controles op deze wet verlopen in verschillende fases:
| Februari 2025 | – Verboden AI-systemen – AI-geletterdheid maatregelen* |
| Augustus 2025 | – AI-modellen voor algemene doeleinden – Deadline voor het inrichten van de nationale toezichthouding |
| Augustus 2026 | – Gehele AI Act is van toepassing -met uitzondering van de hoogrisico systemen |
- AI geletterdheid:
Dit houdt in dat aanbieders, gebruiksverantwoordelijken en betrokken personen (zoals personeel) over genoeg kennis en capaciteiten moeten beschikken om op basis daarvan goed onderbouwde beslissingen met betrekking tot AI-systemen te kunnen nemen.
Wat is het verschil tussen de GDPR en de AI Act?
Hoewel de GDPR (General Data Protection Regulation) en de AI Act beide gericht zijn op regulering en bescherming, hebben ze verschillende focuspunten:
- GDPR (AVG in het Nederlands): Richt zich op de bescherming van persoonsgegevens en het recht op privacy. Deze wet is van toepassing op elke organisatie die gegevens van EU-burgers verwerkt.
- AI Act: Richt zich op het gebruik en de implementatie van AI-systemen. Het gaat niet alleen om data, maar ook om de werking, transparantie en risico’s van AI-technologieën.
Voor overheidsinstanties betekent dit dat ze zowel de GDPR als de AI Act in acht moeten nemen bij het gebruik van AI. Bijvoorbeeld: een AI-systeem dat persoonsgegevens verwerkt, moet zowel voldoen aan de GDPR-vereisten voor databeveiliging als aan de AI Act-eisen voor transparantie en risicobeheer.
Conclusie
De AI Act vormt een belangrijke mijlpaal in de regulering van kunstmatige intelligentie in Europa. Voor overheidsinstanties biedt deze wetgeving richtlijnen om AI op een ethische en veilige manier in te zetten, zonder innovatie te remmen. Hoewel de wet nog niet volledig van kracht is, is het essentieel om nu al voorbereidingen te treffen. Door AI-systemen te evalueren en te waarborgen dat deze voldoen aan de normen van zowel de GDPR als de AI Act, kunnen overheidsorganisaties een voortrekkersrol spelen in de verantwoordelijke toepassing van AI.
Met de AI Act zet Europa een duidelijke stap in de richting van een veilige, eerlijke en transparante digitale toekomst. Overheidsinstanties kunnen deze kans aangrijpen om burgers nog beter van dienst te zijn.
Cursus AI voor de overheid
Wil je meer weten over hoe je AI op een verantwoorde en effectieve manier kunt inzetten binnen de overheid? En wil je tegelijk aantoonbaar voldoen aan de AI-geletterdheidverplichting van de AI Act?
Bekijk dan eens de cursus AI voor de overheid: hiermee update je je algemene AI-kennis én ga je correct aan de slag met de AI-tools die voor jou werk van grote waarde zijn.
