SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Problemen, risico’s, oorzaken en gevolgen spelen allemaal een rol binnen risicomanagement. We gebruiken deze woorden dagelijks, maar wat zijn eigenlijk de verschillen? Het blijkt in de praktijk lastig te onderscheiden, maar dat is toch erg belangrijk. Het onderscheid draagt namelijk bij aan heldere gesprekken, zoals een heldere risicodialoog. Martin van Staveren, schrijver van onder andere het boek ‘Risicogestuurd werken’, vertelt er meer over.
Verschillende interpretatie van de termen
Ik vroeg onlangs aan drie groepen deelnemers van de opleiding Praktijkgericht Risicomanagement om de tien risico’s in onderstaande afbeelding te analyseren. Zij oordelen vanuit de nodige kennis, aangezien ik het vroeg tijdens dag twee van de opleiding en de meesten al ervaring hadden met risicomanagement. Ik vroeg ze om onderscheid te maken tussen de volgende termen:
- Probleem (knelpunten die er al zijn)
- Risico (onzekere en ongewenste gebeurtenissen die nog kúnnen optreden)
- Oorzaak (van een probleem of risico)
- Gevolg (van een probleem of risico)
Het onderscheid is niet eenduidig
Je ziet in bovenstaande afbeelding dat de interpretatie van de termen nogal verschilt. Sommige groepen deelnemers hebben bepaalde risico’s zelfs meerdere classificaties gegeven. Je ziet immers dat elke risicobeschrijving in meer dan één kolom staat. Het onderscheid tussen probleem, risico, oorzaak en gevolg is dus vaak niet zo eenduidig als we vermoeden. Het helpt dan ook om elkaar de volgende vragen te stellen, als je scherpe gesprekken of een heldere risicodialoog wilt voeren:
- Gaat het om een risico of een probleem?
- Is het een oorzaak of een gevolg van een risico of probleem?
Creëer een helder beeld van problemen en risico’s
Deze vragen zijn belangrijk, niet vanwege de semantiek of onnodig moeilijk doen over de betekenis van een woord. De vragen geven een helder en gedeeld beeld van problemen en risico’s, of juist van hun oorzaken en gevolgen. Het heldere beeld biedt vervolgens houvast om scherpe keuzes te maken. Ofwel, om er wel of niet iets aan te doen, bijvoorbeeld door oorzaken van risico’s of problemen weg te nemen en/of gevolgen te beperken. Huidige problemen blijken namelijk regelmatig de oorzaak van toekomstige risico’s: des te meer reden om zo’n probleem aan te pakken.
Denk kritisch na over de betekenis van risico’s
Het is goed om te onthouden dat de tien risico’s slechts voorbeelden zijn van risico’s die vaak de ronde doen. Het gaat hier niet over een ranglijst van risico’s, maar meer de betekenis die we eraan geven. Het experiment toonde overigens ook aan dat het helpt om algemeen geformuleerde risico’s te vertalen naar concrete risico’s voor de organisatie in kwestie. Relateer hierbij elk risico aan een of meer doelen van de organisatie. Een risico is namelijk het gevolg van onzekerheid op een doel, aldus de internationale ISO- en COSO-richtlijnen voor risicomanagement.
Ontwikkel vernieuwend risicomanagement
Publieke organisaties moeten kunnen omgaan met problemen, risico’s en kansen die ze tegenkomen in de hedendaagse dynamische wereld. Het vraagt om nieuwe vormen van risicomanagement, onder andere via risicogestuurd werken en risicoleiderschap. Wil jij hier meer over weten en risicomanagement inzetten om organisatiedoelstellingen te behalen? Schrijf je dan in voor de opleiding Risicogestuurd werken binnen overheid en non-profit van SBO! Deze opleiding is ook als Incompany-traject mogelijk, volledig in lijn met de doelstellingen van jouw organisatie!
Dr. ir. Martin van Staveren MBA doceert, adviseert en schrijft over omgaan met risico’s binnen organisaties. Hij is onder andere kerndocent risicomanagement aan de Universiteit Twente en doceert in diverse collegereeksen van Nyenrode Business Universiteit. Hij promoveerde op het proefschrift Risk, Innovation & Change (2009) en is auteur van de boeken Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider: Waardevolle doelen realiseren én behouden in een onzekere wereld (2020).
