Stappenplan: Hoe je mensen intrinsiek motiveert

‘Jij hebt mijn intrinsieke motivatie weer aangewakkerd, waardoor ik mijn opleiding heb kunnen afronden. Dat had ik écht nodig!’ Dat stond o.a. op het kaartje dat ik van de week ontving van een student in de schoolleidersopleiding. Tijdens het laatste stuk van haar opleiding was ik haar leiderschapscoach en studiebegeleider. Inmiddels is ze afgestudeerd en dat heeft ze goed gedaan!

Wat ik zo mooi vind aan wat zij schrijft, zit hem in dat woord ‘aangewakkerd’. Dat impliceert dat die intrinsieke motivatie wel aanwezig was, maar dat hij wat sluimerend naar de achtergrond verdwenen was. Of in een eenvoudiger beeld: als een kaars, die er wel is, maar die uitgegaan is. Ik heb haar geen kaars gegeven, want die had ze al. Ik heb haar alleen uitgenodigd hem weer aan te steken.

Hoe ik dat gedaan heb, leg ik je uit in dit blogartikel. Zodat je het kunt gebruiken bij je eigen studenten, leerlingen, cursisten en deelnemers. Het werkt in één-op-één gesprekken en in groepen.

Stap 1 – luister, maar dan echt

Deze stap is de moeilijkste, omdat we hierbij onszelf vaak in de weg zitten. Iemand vertelt wat hem/haar dwarszit, waar hij/zij last van heeft of waarom hij/zij iets niet wil. En dan moet jij luisteren en begrip tonen. Dat is stap 1. Echt luisteren en oprecht begrip tonen.

Ik weet niet hoe het bij jou is, maar bij mij gebeuren dan vaak 2 dingen. Ten eerste vind ik er vaak iets van. Ik vind bijvoorbeeld dat die ander zeurt, of zich aanstelt. Of ik vind juist dat die ander volkomen gelijk heeft, dus hoeven we niet meer op zoek naar motivatie. Of ik vind dat ik snap wat er gezegd wordt, omdat ik ook eens zoiets heb meegemaakt. Ten tweede wil ik het graag oplossen voor die ander. Ik wil het ongemak wegnemen. Of ik weet wel hoe het beter kan en wil dat de ander graag uitleggen.

Deze 2 dingen heb ik echt moeten leren hanteren, want die zaten me echt in de weg in gesprekken met anderen. Terwijl ik dat leerde, gebeurde er iets bijzonders. Een onverwacht neveneffect van het anders leren luisteren, was dat ik me veel beter in de ander leerde verplaatsen. Ik ging niet alleen beter luisteren, ik leerde ook beter begrijpen.

De student van het kaartje had last gehad van een gebrek aan continuïteit in haar begeleiding (ik had de begeleiding overgenomen van een vertrokken collega), een gedeukt zelfvertrouwen door onzorgvuldig geformuleerde feedback, een aanzienlijke stijging van haar reistijd door een wijziging in de opleidingslocatie, en bovendien speelden er thuis zaken, waar ze aandacht voor nodig had. Ik kan me voorstellen dat dat bij elkaar je intrinsieke motivatie wat ‘uitwakkert’.

Tip voor het luisteren: luister niet alleen naar wat er letterlijk gezegd wordt, maar ook naar de laag eronder. Bedenk tijdens het luisteren waarom dit zo belangrijk is voor de ander of wat zijn/haar bedoeling ermee is.

Tip voor het oprecht begrip tonen: benoem niet alleen dát je de ander begrijpt, maar vooral ook wát je precies van die ander begrijpt.

Stap 2 – zoek de wens

In alles wat de ander je vertelt, kun je allerlei bezwaren, klachten en beren op de weg horen. Maar als je goed luistert, zul je ook wensen en verlangens horen. Soms nog negatief geformuleerd, soms heel voorzichtig in een bijzinnetje of in een klein woordje tussendoor, en soms duidelijk hardop in een volzin. Een paar voorbeelden:

‘Op deze manier lukt het me niet.’ => Wens: ‘Ik zou willen dat het me wél lukt.’

‘Ik vind eigenlijk dat ik moet afmaken waar ik aan begonnen ben.’ => Wens: ‘Ik wil doorzetten.’

‘Ik zie het nut van deze cursus niet in.’ => Wens: ‘Ik wil graag iets zinvols doen.’

De student van het kaartje wilde graag ervaren dat ze het wel degelijk kon, wilde groeien in haar rol als schoolleider en wilde graag haar diploma halen.

Stap 3 – maak concreet

De volgende stap is het concreet maken van die wens. Door vragen te stellen kom je erachter wanneer de wens is uitgekomen: met welk resultaat op welk moment is men tevreden? Ook kun je uitvragen welke obstakels men nog verwacht onderweg en hoe men daarmee om denkt te gaan. Je kunt uitvragen wat er nodig is om de wens te laten uitkomen: wat moet hij/zij doen om het voor elkaar te krijgen?

De student van het kaartje was tevreden als ze voor de zomer haar diploma had. Ze had een planning nodig en constructieve feedback. De planning maakte ze zelf. De constructieve feedback hebben we samen georganiseerd.

Stap 4 – zet in beweging

In een training of lessituatie zet je mensen in beweging door aan de slag te gaan. In een begeleidingsgesprek zet je mensen in beweging door te vragen naar de te zetten stappen: wat ga je precies doen, wanneer, hoe, met wie?

De student van het kaartje heeft dezelfde dag nog stappen gezet. Het resultaat mag er zijn: haar diploma heeft ze inmiddels op zak.

Tot slot

Het klinkt misschien allemaal zo logisch en eenvoudig. Dat is het helaas niet. Als jij de ander hebt uitgenodigd om het kaarsje weer aan te steken, is dat geen garantie dat het aanblijft. Motiveren is een continu proces. Het goede nieuws is: net zoals ik het ooit geleerd heb, kun jij dit ook leren.

Dit blog is geschreven door Margreet Pols, onder andere voor de cursus Coaching in het Onderwijs.