Terugblik: congres Gepersonaliseerd leren

Door: Riet Smits.

Na een welkome kop koffie en een smoothie werden we verwacht in de grote zaal voor de ‘Inspirational speeches’. Het begin van het congres Gepersonaliseerd leren, in de Jaarbeurs Utrecht. Na het openingswoord door Marit Spek, bracht docent en programmaleider ‘Ludodidactiek’ Evert Hoogendoorn ons direct in de wereld van het gepersonaliseerd leren, met een mooie speech over klassikaal leren loslaten en het aanvliegen van onderwijs op de manier waarop game-ontwikkelaars hun games ontwikkelen. De boodschap van Hoogendoorn: kijk als docent naar de losse onderdelen die je in wilt zetten en naar welk gedragingen en gevoelens je hiermee kan uitlokken. Veel docenten blijven losse onderdelen aandragen en vragen zich af waarom de studenten zo passief blijven. Ze vergeten daarbij zich de vraag te stellen ‘Welk gedrag lokt dit materiaal uit? En wat voor gevoel geeft dit materiaal aan de student?’ Na een pakkende metafoor over de (in)efficiëntie van prullenbakken en het gewenste gedrag gedrag dat de prullenbakken (niet) uitlokken, waren we klaar voor het congres.

“Laten we leergedrag ontwerpen dat meer lijkt op verdwalen dan op het volgen van een TomTom.” – Evert Hoogendoorn

De hierop volgende speech van Peter Merry, Chief Innovation Officer at Ubiquity University, had een ietwat andere insteek. Na een dramatische en goed onderbouwde speech over de ontwikkelingen van en in de wereld, maakte Peter Merry zijn punt: we moeten de leerlingen van nu leren “How to prevent a world catastrophe.” Oftewel: de wereld is dynamischer dan ooit, dus we moeten stoppen met (snel verouderende) kennis overdragen en in plaats daarvan onze studenten opleiden tot dynamische, innovatieve wereldburgers die zich staande kunnen houden in een continu ontwikkelende samenleving.

Veranderen als onderwijsorganisatie

Na de pauze startten de acht ‘expert sessions’, waaruit naar voren kwam hoe breed de interpretatie van gepersonaliseerd leren eigenlijk kan zijn. Aan de ene kant wordt gepersonaliseerd leren gedefinieerd vanuit learning analytics, waarbij studiedata verzameld en geanalyseerd wordt; aan de andere kant wordt gepersonaliseerd leren gezien als een aanpak waarbij de persoonlijke ontwikkeling van de leerling centraal staat, met de leerkracht als coach.

Dennis van Oeveren, expert Onderwijsinnovatie aan het MBO Landstede & KPZ nam ons mee in zijn ervaring met gepersonaliseerd leren met een grote groep studenten. Zijn ervaring met vaartochten voor de begeleiding en vorming van jongeren in Noord-Europa neemt hij mee in zijn kijk naar de vorming van studenten anno nu. “Wat heb je nodig om te worden wie je wilt zijn?” In plaats van “Wat moet je leren?” Leerlingen op MBO Landstede & KPZ zijn in de gelegenheid om eigen bouwstenen (leerwerkplekopdrachten) te kiezen waarin zij vaardigheden opdoen die zij nodig hebben in de beroepspraktijk. Daarnaast kunnen zij zich inschrijven voor kennisklassen, waarin ze de tools of ‘kennis’ kunnen opdoen als ze merken dat ze deze missen. Via deze werkwijze is de student dus aan zet bij het kiezen van zijn eigen leertraject, om vervolgens in gesprekken met de docent aan te kunnen tonen dat hij beroepsbekwaam is.

Gepersonaliseerd leren in vrijheid

Sjef Drummen gaat aan het eind van de middag, in een van de acht ‘In Depth Learning Sessions’, nog een stap verder. In plaats van het bestaande onderwijs door te ontwikkelen, heeft hij samen met twee anderen het onderwijs opnieuw uitgevonden met een daarbij passende leeromgeving. Zoals Drummen het zelf zegt: “Back to the future”, terug naar het zuivere leren. De Agora onderwijsbenadering verwijst naar het Griekse woord agora: marktplein. Een bron van kennis, verhalen en een plek waarop mensen leren van anderen. Agora kent geen schoolvakken, leesmethodes, lesroosters, toetsen, leraren voor de klas, klassen en klaslokalen. Agora is een heterogene leefgemeenschap van 11- tot 18-jarige, van vmbo tot gymnasium. De coaches of experts die rondlopen in de Agora school in Roermond houden zich dan ook bezig met het optimaliseren van het leerproces van de leerlingen, niet met kennisoverdracht of lesgeven. Geholpen door een super gestructureerde analyse van hun leerproces ontdekken de leerlingen vrij de wereld.

“Agora, the agile learning society based on imagination”. – Sjef Drummen

Waar aan de ene kant technologie meer en meer zijn intrede in het onderwijs lijkt te doen en waar aan de andere kant de persoon en persoonlijke ontplooiing van de student de focus en het uitgangspunt lijkt te worden, is het voor nu voor al de vraag welke van de benaderingen daadwerkelijk in het onderwijs van de toekomst aanwezig zal blijven. De persoonlijke, coachende aanpak of toch de cijfermatige en analytische?