Merwede autovrij: Een veelbelovende wijk in Utrecht

Merwede is een autovrije wijk in Utrecht van 24 hectare die door de gemeente in verschillende fasen wordt ontwikkeld. Het doel hiervan is een bebouwde woonwijk met weinig ruimte voor auto’s, zodat bewoners gemakkelijk toegang hebben tot voorzieningen, het openbaar vervoer en goede fiets- en wandelpaden. Bart Claassen, Senior projectleider/Urban designer bij BURA Urbanism , is samen met zijn collega’s betrokken bij de ontwikkeling van deze wijk. Bart vertelt over de aanleiding, het proces, de implementatie en over het belang van autovrije wijken binnen de mobiliteitstransitie.

De ontwikkeling van een autovrij Merwede

De gemeente besloot in 2007 een plan voor de wijk Merwede te ontwikkelen. Ze hebben gekozen voor één gezamenlijk plan, omdat dit kansen bood om mobiliteit, duurzaamheid en energie gezamenlijk op te pakken. Eind 2020 werd het stedenbouwkundig plan afgerond en momenteel worden de bouwblokken en openbare ruimte verder uitgewerkt. Het gebied bestaat in totaal uit 18 samengestelde bouwblokken. De ambitie is een autovrij gebied, met uitzondering van enkele inprikkers. Het heeft een parkeernorm van 0,3. Het is mogelijk om dit omlaag bij te stellen naar 0,2, als het mobiliteitsconcept van Merwede succesvol blijkt.

Waarom een autovrije buurt?

Merwede moet een voorbeeld worden van de duurzame en gezonde verstedelijking in Utrecht. De beslissing voor een autovrije buurt werd ingegeven door verschillende factoren, waaronder de bereikbaarheid van Merwede en de stad. Het ruimtebeslag van mobiliteit kan niet meegroeien met de inwonersgroei. De mobiliteitsgroei moet dus worden opgevangen met ruimtelijk efficiënte vormen van mobiliteit, zoals: lopen, fietsen en openbaar vervoer. Het autoverkeer moet 40 tot 50 procent minder zijn in Merwede dan in een gangbare wijk om de ambities te bereiken. Het verminderde autoverkeer creëert ruimte voor een groene, ontspannen wijk, met hoge verblijfskwaliteit in de openbare ruimte. Merwede heeft namelijk geen straten, maar een groen dwaalspoor met ruimte voor verblijf, ecologie en klimaatadaptatie.

Wat houdt dit in?

Bart stelt dat er een aantal mogelijkheden zijn om verplaatsing op een andere manier te organiseren. Goede verbindingen met openbaar vervoer, voldoende fiets- en wandelverbindingen en voorzieningen op korte afstand maken duurzaam en milieuvriendelijk reizen mogelijk. Deelmobiliteit, zoals deelauto’s, dragen daarnaast bij aan een afname van eigen autogebruik. Deze maatregelen maken de auto en het autobezit minder relevant voor deze verplaatsing en activiteiten, dit draagt bij aan een beter milieu en vermindering van autogebruik.

Hoe wordt de autovrije buurt geïmplementeerd?

Een autovrij Merwede is een complexe opgave. Parkeren wordt geclusterd in parkeergarages aan de rand van het projectgebied, waarbij de garages worden ontsloten vanaf de Europalaan. De auto is daarmee relatief eenvoudig ruimtelijk te verwijderen uit het gebied, maar tegelijkertijd roept dit ook een aantal vragen op, zoals:

• Wie is de eigenaar en beheerder van de parkeergarages?
• Wat zijn realistische, maar ook haalbare parkeertarieven?
• Wat zijn wenselijke loopafstanden van en naar een garage?

Een autovrij gebied levert daarnaast ook tal van andere vragen op met betrekking tot de bereikbaarheid van het gebied en individuele woningen. Denk bijvoorbeeld aan verhuizingen, logistiek van bedrijven en voorzieningen in het gebied, afvalinzameling of boodschap- en pakketbezorging. Merwede heeft een antwoord op al deze vragen.

Hoe ziet dit eruit in de praktijk?

De vervoersstromen van, naar en in Merwede zijn opgelost met verschillende strategieën. Een autovrije wijk was hier altijd het uitgangspunt. Merwede krijgt bijvoorbeeld twee logistieke hubs: parkeergarages waar een groter voertuig tijdelijk staat, zoals een pakketbezorger, aannemer of verhuisbedrijf. Logistieke hubs krijgen daarnaast pakketwanden en er staan kleine elektrische vervoersmiddelen. Koeriers rijden op specifieke routes door het gebied om pakketjes, maaltijden en andere zaken te bezorgen. Grotere programma’s, zoals supermarkten, bevinden zich aan de rand van het gebied. Hier zijn twee loading docks en een aantal opstelplekken voor vrachtwagens.

Onopgeloste zaken

Het is onmogelijk om alle vervoersstromen volledig anders in te richten. 1% van de vervoersbewegingen zijn niet op een andere manier op te lossen. Logistiek verkeer wordt dan ook bij hoge uitzondering en onder strikte voorwaarden toegelaten tot Merwede. Hiervoor vraag je ontheffing aan, bijvoorbeeld bij een verhuizing, bijzondere werkzaamheden of voor specifieke functies in het gebied. Je komt hiervoor enkel in aanmerking als je voldoet aan specifieke voorwaarden:

• Het is aantoonbaar noodzakelijk om het autoluwe gebied in te rijden en andere oplossingen zijn niet voorhanden.
• Het voertuig voldoet qua afmetingen en gewicht aan de gestelde eisen, levert in het tijdsslot en blijft op de toegewezen rijroute.
• Het is, bij voorkeur, een emissieloos voertuig.

Wat is het belang van autovrije wijken in de mobiliteitstransitie?

Een autovrij Merwede is een voorbeeld van hoe we de mobiliteitsbehoefte anders invullen en verminderen. Het draagt bij aan een bredere transitie naar een duurzamere samenleving. Autobezit en -gebruik verminderen maakt ruimte voor vergroening, verduurzaming en inpassing van klimaatadaptieve maatregelen. Werk en voorzieningen zijn daarnaast op loopafstand, waardoor de leefbaarheid groeit.

Ontdek hoe autovrije wijken bijdragen aan de mobiliteitstransitie

Wil jij meer horen van Bart over de ontwikkeling van een autovrij Merwede? Meld je dan nu aan voor het Mobility Congres 2023 van SBO. Dit is dé ontmoetingsplek voor stakeholders betrokken bij de transformatie van mobiliteitsconcepten. De hele mobiliteitssector komt bijeen om ideeën, kennis en ervaringen uit te wisselen en om concrete oplossingen te creëren voor onze steden en dorpen.