SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Het oppakken van criminele kopstukken heeft veel minder effect bij de bestrijding van misdaad, dan vaak wordt gedacht. Sterker nog, vaak worden criminele netwerken juist efficiënter, wanneer een vermeende leider door de politie wordt gearresteerd. Dat blijkt uit onderzoek van Paul Duijn.
Paul Duijn, strategisch analist bij de FIOD opsporingsdienst van de Belastingdienst, spreker op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit en voormalig strategisch analist bij Europol en de Nationale Politie eenheid Den Haag, verricht aan de hand van Big Data onderzoek naar de aanpak van criminele netwerken.
Volgens Paul Duijn, die zelf bij de politie werkte en daar ook onderzoek deed, wordt er bij opsporingswerk te vaak ad hoc gehandeld. ‘De neiging is snel tot actie over te gaan als er iets gebeurt en dan richt het onderzoek zich vaak op ‘de grote boef’. Maar als er breder gekeken zou worden, dan zie je dat drugstransporten, liquidaties en witwaspraktijken allemaal samenhangen in een groter netwerk van sociale en criminele relaties.’
Eén netwerk van 22.000 criminelen
Door gegevens uit arrestatieverslagen, social media-analyses, eerdere onderzoeken en inlichtingeninformatie aan elkaar te koppelen, kwam Paul Duijn tot één groot netwerk van 22.000 criminelen binnen Nederland. Via computersimulaties probeerde hij voorspellingen te doen over hoe een crimineel netwerk reageert, als de vermeende leiders steeds weer worden opgepakt. Wat blijkt: de criminele kopstukken zijn makkelijk vervangbaar. ‘Criminelen leven in een snel veranderende wereld en hebben vaak een enorm improvisatievermogen. Schakel je een beeldbepaler uit, dan staat de concurrent al klaar. Het zijn net freelancers die elkaars gaten opvullen.’ Vlak na een arrestatie is er vaak veel contact tussen criminelen binnen het netwerk en stijgt de efficiëntie van hun criminele activiteiten, blijkt uit het onderzoek van Paul Duijn.
Elektriciens voor wietplantages en versnijders van cocaïne
Wil de politie een crimineel netwerk echt verstoren, dan moet ze zich meer richten op de criminelen met unieke vaardigheden: de specialisten binnen het netwerk. Zoals bijvoorbeeld de criminelen die toegang hebben tot versnijdingsmiddelen voor de cocaïnehandel, of de elektriciens die complexe elektrische installaties aanleggen voor hennepkwekerijen. ‘Maar je kunt ook denken aan de criminelen die financiële constructies voor witwaspraktijken bouwen’, vertelt Paul Duijn. ‘Het zijn vaak de mensen die maar 20 procent van een netwerk uitmaken, maar wel voor 80 procent van de opbrengst zorgen. Pak je de specialisten aan, dan komt er veel meer beweging binnen het netwerk, want ze zijn moeilijk te vervangen.’ Die beweging maakt het voor de politie weer makkelijker om inzicht in het hele netwerk te krijgen.
‘Voor iedere ontruimde plantage komen er drie terug’
Nu wordt er vaak ad hoc gehandeld door de politie. Wordt er bijvoorbeeld een hennepplantage gevonden, dan wordt die snel ontruimd. ‘Maar voor iedere ontruimde plantage komen er drie terug. Zou je beter kijken naar het forensisch materiaal, dan kun je het criminele netwerk achter die plantage in beeld krijgen. Zo kun je naast het ontruimen van de plantage tegelijk de elektricien en de witwasser oppakken en ook de growshop sluiten die zorgt voor de distributie van de wiet, dan deel je als politie een veel grotere klap uit’, vertelt hij. ‘Je wilt als rechercheur graag de criminele activiteiten voor zijn en niet steeds achter de feiten aanlopen. Maar daarvoor moet er minder vanuit routine onderzoek gedaan worden en moet er meer aandacht komen voor het verbinden van opsporingsinformatie uit verschillende zaken.’ Alleen op die manier kunnen criminele netwerken, die altijd in beweging zijn, echt gevolgd en aangepakt worden.
‘Lef en lange adem’
Maar die bredere en dynamische blik op criminele netwerken vraagt om meer capaciteit en dat is een probleem. ‘Als je bij iedere liquidatie in de stad 20 tot 25 rechercheurs inzet voor onderzoek, dan houd je niemand meer over voor het bredere werk. De politie moet keuzes durven maken en daar is heel veel lef en een lange adem voor nodig.’
Meer weten?
Op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit hoort u hoe u ondermijning veroorzaakt door criminele netwerken in uw gemeente voorkomt.
Op de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.
Op de opleiding bibob coördinator leert u hoe u de wet Bibob toepast in uw gemeente.
Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.
