De coronapas en onze grondrechten

Door expert prof. mr. J.G. Brouwer, hoogleraar Algemene rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen, directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid.

Artikel 22 Grondwet verplicht de overheid tot het treffen van maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid. Om mensen te behoeden voor het covid19 virus, heeft de overheid nu 12 miljoen mensen kosteloos twee vaccinaties laten toedienen. Ervan uitgaande dat dit voorlopig voldoende bescherming biedt, zijn beperkende maatregelen met betrekking tot dit deel van de bevolking niet meer noodzakelijk.

Er zijn echter nog steeds zo’n slordige 5 miljoen mensen niet of onvolledig gevaccineerd. Voor die personen zijn er nog wel beschermingsmaatregelen noodzakelijk. De coronapas en het verplichte testbewijs voor toegang van sommige van de voor-publiek-toegankelijk-plaatsen is daartoe een eerste aanzet.

In andere landen gaat men al verder. Italië nam gisteren een wet aan die het voor alle werkgevers per 15 oktober aanstaande mogelijk maakt ongevaccineerde werknemers op de werkvloer te weigeren en de loonbetaling op te schorten.

Of het in ons land zo ver gaat komen, hangt ervan af in hoeverre ongevaccineerde mensen genegen zijn beperkingen in acht te nemen. Die bereidheid lijkt niet erg groot. Een deel van hen loopt nu al te hoop tegen de coronapas.

Die zou in strijd zijn met verschillende grondrechten: het recht op gelijke behandeling (artikel 1 Grondwet), de vrijheid van godsdienst (artikel 6 Grondwet) en het recht op onaantastbaarheid van het lichaam (artikel 11 Grondwet).

Van het beperken van deze grondrechten is echter geen sprake, nu er geen dwang tot vaccineren plaatsvindt. En van ongelijke behandeling van personen in gelijke gevallen al evenmin. Er worden slechts eisen gesteld aan de toegang tot niet-noodzakelijk te bezoeken plaatsen. De mogelijke inbreuk op grondrechten is derhalve terug te voeren op expliciete toestemming van de betrokken persoon.

Vriend en vijand in het parlement zijn het hierover eens. Niemand in de Tweede Kamer voerde het procedurele argument aan dat nieuwe wetgeving van regering en Staten-Generaal nodig is om grondwettelijk beschermde grondrechten te beperken. De coronapas wordt geregeld in een ministeriële regeling: de ‘Tijdelijke regeling maatregelen covid-19’.

Het enige grondrecht dat daadwerkelijk speelt, is de bewegingsvrijheid zoals beschermd door artikel 2 van het Vierde Protocol bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM).

Die vrijheid  kan echter worden beperkt, althans als de in het  derde lid van deze bepaling gestelde voorwaarden in acht worden genomen: (a) een regeling; (b) voor de bescherming van de gezondheid en (c) die noodzakelijk is in een democratische samenleving.

Dit betekent dat de regering de noodzakelijkheid zal dienen te staven met cijfers. Wat gebeurt er als een deel van de niet-gevaccineerde personen alsnog in ziekenhuizen terecht komt? Die rekensommen zijn vast gemaakt. Hieruit moet voortvloeien dat er zonder de maatregel van de coronapas patiënten zullen zijn die niet over de noodzakelijke medische bijstand kunnen beschikken.

Is er dan helemaal geen kritiek mogelijk op de coronapasmaatregel? Zeker wel, de reikwijdte van de maatregel beperkt zich tot slechts enkele voor-publiek-toegankelijke-plaatsen: horecagelegenheden, theaters, stadions, evenemententerreinen en bioscoop.

Voor gebedshuizen als kerken en moskeeën geldt de maatregel niet. De regering voert als argument aan dat hiervoor een wijziging van de Coronawet nodig is. Het zou de godsdienstvrijheid beperken. Maar dat is geen dragend argument. Juist omdat die plaatsen door veel ongevaccineerden worden bezocht, is er reden om de wet te wijzigen.

Meer weten?

• Tijdens de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leer je van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor jouw uitvoeringspraktijk.
• Tijdens de opleiding Beleidsmedewerker Openbare Orde en Veiligheid leer je een lokaal integraal veiligheidsbeleid opstellen voor jouw gemeente.
• Tijdens de opleiding Aanpak van jeugdcriminaliteit en jeugdgroepen leer je om met ketenpartners tot een preventieve integrale aanpak te komen
• Tijdens de opleiding Gebiedsgerichte aanpak van leefbaarheid en veiligheid leer je kwetsbare gebieden transformeren naar een veilige en leefbare omgeving
• Tijdens de opleiding Integriteitscoordinator in het publieke domein leer je hoe jouw organisatie voldoet aan de wettelijke en basisnormen integriteit waaraan alle overheidsinstanties zich moeten houden.
• Tijdens de cursus Waarheidsvinding leer je de goede vragen stellen en de juiste antwoorden krijgen.
• Tijdens de opleiding bibob coördinator leer je hoe je de wet Bibob toepast in jouw gemeente.
• Tijdens de jaaropleiding Integrale aanpak van ondermijning leer je hoe je verantwoording aflegt over de aanpak van ondermijning in jouw regio.
• Tijdens de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leer je hoe je voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in jouw gemeente.
• Tijdens de opleiding Inzicht in de Criminologie leer je wat de verschijningsvormen, oorzaken en gevolgen zijn van criminaliteit en hoe je deze waar mogelijk voorkomt en waar nodig aanpakt.
• Tijdens de opleiding sluitende aanpak personen met verward gedrag leer je hoe je de opvang en hulpverlening voor personen met verward gedrag organiseert in jouw gemeente.
• Tijdens de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden leer je hoe je komt tot een sluitende aanpak van ex-gedetineerden in jouw gemeente.
• Tijdens de opleiding Wijk- en gebiedsmanager wordt aan de hand van zowel theorie als praktijkvoorbeelden uiteengezet hoe een strategie die zich richt op gedragsverandering richting verduurzaming niet los gezien kan worden van een participatiestrategie gericht op de wijk.
• Ondermijning is niet alleen een veiligheidsprobleem maar ook een sociaal maatschappelijk probleem. Alle antwoorden en actualiteiten tijdens het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit.