Dwingende groepsculturen

Door Frances Peters en Arjan van Dijk, beide docent op de cursus Inzicht in dwingende groepsculturen.

In Nederland zijn enkele honderden (religieuze) bewegingen actief. Uit onderzoek, in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie, blijkt dat een deel van deze bewegingen zich schuldig maakt aan misstanden in binnen- en buitenland zoals terrorisme, uitbuiting, mishandeling, bedreiging en zedendelicten.

Extremisme en radicalisering

De laatste maanden horen we de termen ‘extremisme’, ‘radicalisering’, ‘de-radicaliseren’, ‘indoctrinatie’ en ‘ronselen’ vaak voorbijkomen. De krantenkoppen en actualiteitenprogramma’s confronteren ons met Nederlandse jongeren die weg willen uit ons relatief veilige Nederland en bereid zijn een bloedige strijd te voeren voor hun sektarische idealen. Hoe ontstaat extremisme en komt het ook bij andere groepen voor?

Vragen die ons bezighouden

Ronselaars van dwingende groeperingen ver- en mis-leiden hun potentiële leden onder de neus van de Nederlandse samenleving. Op welke behoeften en kwetsbaarheden spelen de ronselaars in? Waarom willen westerse jongeren en gezinnen zich aansluiten bij zulke extremistische groepen? Wat maakt deze groepen zo aantrekkelijk? En wat zijn de overeenkomsten tussen sekten en deze groeperingen? Welke sektarische kenmerken kunnen we onderscheiden? Zijn schadelijke beïnvloeding en indoctrinatie te voorkomen? En kan in de samenleving escalatie hiervan voorkomen worden? En wat kunnen we concreet doen voor degenen die met deze problematiek te maken hebben? Vragen die ons allemaal bezighouden en waar we antwoorden op moeten vinden om deze problematiek een halt toe te roepen.

Wij en zij denken

In plaats van in ‘Wij tegen Zij’ termen te denken of groepen en personen te demoniseren, focussen we op de dynamiek van sektarische gedragingen zelf. Interessant daarbij is te kijken in hoeverre er sprake is van verstoorde machtsverhoudingen of schadelijke manipulatie in de groepen waar we zelf deel van uitmaken. Er zijn niet alleen islamistische sekten, maar ook extremistische ‘bible-based’-sekten, politiek georiënteerde, en therapeutische sekten. Ook in Nederland, in alle lagen van de bevolking en met alle schadelijke gevolgen van dien. Het boek van onderzoeksjournaliste en schrijfster Carine Damen (Ik was gek van geluk, 2013) heeft aan het licht gebracht dat de invloed van sekten door velen niet wordt onderkend of op zijn minst onderschat.

Initiatieven vanuit de overheid

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft de laatste jaren meer aandacht voor de sekteproblematiek. Het onderzoeksrapport van Bureau Beke ( gedaan in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie) is gepubliceerd in het boek ‘Het Warme Bad en de Koude Douche, Een onderzoek naar misstanden in Nieuw Religieuze Bewegingen en de toereikendheid van het instrumentarium voor recht en zorg’. Uit dit onderzoek blijkt dat er misstanden zijn in maar liefst 84 sekten in Nederland. NL Confidential (voorheen Stichting M) heeft, ook in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, vanaf december 2012 een nieuw meldpunt: Sektesignaal. Slachtoffers van sekten die melding willen maken van strafbare feiten binnen sekten kunnen anoniem bellen naar dit meldpunt.

Vroegsignalering

De uitdaging is tekenen van sektarisch gedrag zo vroeg mogelijk te signaleren en als samenleving grenzen te stellen en passende nazorg te kunnen bieden. Om preventief te kunnen handelen is inzicht essentieel, maar ook om iemand te kunnen helpen bij het de-radicaliseringsproces. Van belang is de mens achter het sektarische gedrag te blijven zien.

Meer weten?
Op de cursus Inzicht in dwingende groepsculturen leert u van o.a. Arjan van Dijk en Frances Peters hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.