Een alcohol en drugsvrije werkvloer, gebruik middelen is onzichtbaar probleem

Een stewardess is op 14 augustus 2015 beboet omdat ze alcohol had gedronken. Ze werd in het vliegtuig betrapt tijdens een controle door de luchtvaartpolitie en mocht de reis als passagier vervolgen. In augustus 2016 betrof het een piloot die onder invloed van alcohol werd aangehouden op Schiphol. De luchtvaartsector controleert streng op drankgebruik door vliegpersoneel. Adviesbureau Trafieq heeft een programma ontwikkeld voor een alcohol en drugsvrije werkvloer. ‘Een derde van alle ziekteverzuim betreft grijs verzuim. Een groot deel daarvan is gerelateerd aan middelengebruik’, stelt directeur Harry Rienmeijer in dit artikel.

Harry Rienmeijer, directeur van Trafieq en hoofddocent van de cursus ADM beleid, adviseert instellingen over middelengebruik, wetgeving en veiligheid.

Onwetendheid

Een alcohol- en drugsvrije werkomgeving is een voorwaarde voor een gedegen veiligheidsbeleid. ‘Bij een effectief ADM-beleid (alcohol, drugs, medicijnen) past eigenlijk geen vrijdagmiddagborrel meer’, vindt Harry Rienmeijer, directeur van Trafieq. Logisch gezien de ontwikkelingen in de afgelopen decennia. ‘Voor 1973 waarschuwde de politie alleen dat je voorzichtig moest rijden als je wat gedronken had. Dat is nu ondenkbaar. In 1988 startte de eerste campagnes om tabaksgebruik te beperken. Niemand kan zich nu nog voorstellen dat er in openbare ruimtes gerookt wordt. Trafieq is een trainings- en adviesbureau dat zich richt op het voorkomen van nadelige effecten van middelengebruik in het verkeer en op de werkvloer door middel van training, (beleids)advies en voorlichting. ‘Even voor de duidelijkheid: wij zijn niet tegen alcohol of drugs’, zegt Rienmeijer. ‘Iedereen moet zelf weten wat hij wel of niet gebruikt, zolang het maar verantwoord gebeurt. Het probleem is alleen dat er nog zoveel onwetendheid is over de werking van alcohol, drugs en medicijnen op de hersenen. Jaarlijks stappen te veel bestuurders onder invloed in de auto of vrachtwagen of staan medewerkers onder invloed op de werkvloer. Vaak niet moedwillig. Meestal ontbreekt het hen aan kennis over het gebruik, de risico’s en gevolgen. Met eerlijke, volledige informatie en aandacht voor het onderwerp moeten medewerkers in staat worden gesteld om helder en niet onder invloed op de werkvloer te verschijnen of aan het verkeer deel te nemen’.

Ondernemersrisico’s

Volgens Harry Rienmeijer is er een ontwikkeling gaande die niet meer te stoppen is. ‘Vanuit het bedrijfsleven is steeds meer belangstelling voor een goed ADM-beleid. Zo ontzegde Shell Moerdijk eerder dit jaar ruim zestig werknemers de toegang na twee drugscontroles. Dat zet andere bedrijven aan het denken.’ Een ondernemersrisico als gevolg van alcohol, drugs en medicijnen op de werkvloer is ziekteverzuim. ‘Ongeveer een derde van alle ziekteverzuim betreft grijs verzuim. Een groot deel daarvan is gerelateerd aan middelengebruik. Zo drinkt 85 procent van de werknemers in Nederland regelmatig alcohol en gebruikt 5 procent wel eens drugs’, weet Harry Rienmeijer. Een ander minder goed zichtbaar ondernemersrisico door middelengebruik op de werkvloer is verminderde productiviteit van werknemers. ‘Onder invloed presteer je nu eenmaal minder goed dan wanneer je helder bent. Het onder invloed zijn kan dan gevolgen hebben voor de veiligheid wanneer een medewerker bijvoorbeeld met gevaarlijke stoffen werkt of een machine bedient. Niet alleen voor de medewerker zelf, maar ook voor zijn collega’s die wel helder op de werkvloer staan. Daarnaast heb je nog de (bijna) ongelukjes, onderlinge ergernissen en de maandagochtendschades. Middelengebruik zorgt dus niet alleen voor onveilige situaties, maar ook voor hoge kosten’, aldus Harry Rienmeijer.

Aansprakelijkheid

Voor de gevolgen van alcohol-, drugs- en medicijngebruik op de werkvloer is nog veel te winnen. Over de werking en afbraak van alcohol, drugs en medicijnen is veel onwetendheid en daarnaast is het ook een onzichtbaar probleem. ‘Een grote valkuil van alcoholgebruik is restalcohol, alcohol van de vorige avond. Iemand die de avond ervoor op een bruiloft is en tien flesjes bier drinkt, is de volgende ochtend nog onder invloed met 0,8 promille in het in bloed’, rekent Rienmeijer voor. ‘Wanneer je met dit promillage achter het stuur zit, pleeg je bovendien een misdrijf. Bij aanhouding betekent dat een rijontzegging, een flinke boete, een Lema-cursus (lichte educatieve maatregel alcohol en verkeer-), die de bestuurder zelf moet betalen, en een strafblad. Voor beroepschauffeurs is dit meestal reden voor ontslag.’ Maar niet alleen alcohol blijft lang in het lichaam aanwezig. Ook een joint voor het slapengaan blijft 12 – 14 uur aantoonbaar in het lichaam aanwezig. Een werknemer die een jointje rookt om goed te kunnen slapen, verschijnt de volgende dag dus nog onder invloed op het werk. Rienmeijer geeft nog een ander voorbeeld. ‘Als een medewerker na een vrijdagmiddagborrel met zijn bedrijfsauto onder invloed een ongeluk veroorzaakt, kan de werkgever mede aansprakelijk worden gesteld voor de schade. Dit heeft onder andere te maken met de zorgplicht die een werkgever heeft naar zijn werknemers en staat beschreven in de wet Werkgeversaansprakelijkheid Motorrijtuigen (WEGAM). En, ook goed om te weten, wanneer er alcohol of drugs in het spel is, dekt de verzekering de schade meestal niet.’

Beleid

Hoe kan een werkgever risico’s, schade en hoge kosten voorkomen op dit gebied? Harry Rienmeijer: ‘Onder andere door een gedegen alcohol-, drugs- en medicijnbeleid met bijbehorende sancties en voorlichting aan het personeel. Je ziet dat bedrijven die serieus werk hebben gemaakt van een goed veiligheidsbeleid, met een geïntegreerd ADM-beleid, vaak een ziekteverzuim onder de drie procent hebben. Dan is de investering in een dergelijk beleid snel terugverdiend. Met een degelijk ADM-beleid weten bedrijven binnen een aantal maanden de kosten die gemoeid zijn met de invoering van een ADM-beleid snel terugverdiend.’ Trafieq heeft een programma ontwikkeld voor een alcohol- en drugsvrije werkvloer. Dit bestaat uit een aantal stappen:

• Screening van het bedrijfsbeleid
• Beleid formuleren
• Het beleid implementeren
• Voorlichting aan de medewerkers
• Handhaving
• Zorg

‘Als bedrijven ons inschakelen kijken we eerst naar wat zij al doen om alcohol en drugs uit te bannen. Vervolgens geven we advies over hoe het alcohol- en drugsbeleid het best ingericht kan worden. Ons beleidsadvies is altijd maatwerk. We houden rekening met de bedrijfsspecifieke omstandigheden, wensen en risico’s’, aldus Harry Reinemeijer. ‘Op die manier werken we samen met het bedrijf toe naar een gezonde en veilige werkvloer.’

Meer weten?

Op de cursus ADM beleid leert u hoe u productieverlies, onnodig ziekteverzuim en ongelukken veroorzaakt door middelengebruik op de werkvloer voorkomt.

Op de opleiding Safety Manager leert u hoe u de veiligheid op de werkvloer verbetert in uw organisatie.