Een georganiseerde overheid tegen georganiseerde misdaad

In gesprek met Jack Mikkers, burgemeester van de gemeente Veldhoven en docent op de opleiding bibob coördinator.

Als overheid vinden we de aanpak van criminaliteit een belangrijk thema. Zijn we de criminelen te slim af of is het juist omgekeerd? Hoe gaat dit in de praktijk en waar kan dit beter?

We moeten ons er van bewust zijn dat naast legitieme burgers en bedrijven ook organisaties met een criminele inslag de overheid nodig hebben. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een bouwvergunning. Dit is voor ons een normale bekende handeling, maar voor bepaalde criminelen van grote waarde voor hun bedrijfsvoering. Daar zijn we als overheid ons niet altijd van bewust, doordat we niet vragen naar de achtergrond van de aanvraag. Door het beter delen van informatie en te kijken hoe we als één overheid die informatie kunnen gebruiken, kunnen we voorkomen om onbewust verkeerde mensen te faciliteren. Fragmentatie kan dit juist in de hand werken als we niet als één overheid werken.

De overheid wordt steeds meer georganiseerd door een gezamenlijke aanpak in vergelijking met het optreden van 5 jaar geleden. Belangrijke stap hierin is het omzetten van verkokering naar meer ontkokerd integraal denken en werken. Het werken als één overheid kan door persoon, partij en organisatie overstijgend te handelen.

Om de georganiseerde criminaliteit beter tegen te gaan is er in Oost-Brabant een integrale stuurploeg gevormd. U bent daar zelf voorzitter van. Wie vormen deze stuurploeg en wat maakt dit anders?

De integrale stuurploeg bestaat uit twee burgemeesters, twee politiechefs, twee afdelingshoofden veiligheid van gemeenten, een recherche officier, een vertegenwoordiger van de belastingdienst en een vertegenwoordiger van het Regionaal Informatie en Expertise Centrum. De belangrijkste taak is om op basis van maatschappelijke impact de prioriteiten te stellen in het belang van de burger plus bescherming. Zo kan er een breder arsenaal van instrumenten ingezet worden en kan doorlichten gebeuren op verschillende manieren. Zo kun je de persoon in kwestie harder raken dan alleen op basis van de strafmaat, de bestuurlijke aanpak of de fiscale aanpak. Van incident-gedreven naar inzicht-gedreven integraal werken verhoogt de slagingskans om de juiste persoon of partij te pakken met beperkte inzet van middelen. Dit is een gezamenlijk te organiseren zoektocht, waar er meer instrumentarium, kennisdeling en expertise nodig en voorhanden is. Ook is het nog uniek dat een burgemeester voorzitter is van deze stuur- en weegploeg in Nederland.

Binnen deze integrale stuurploeg adresseren we zaken op een andere manier, dwz rendement verhogend en onderscheidend. We maken hierbij gebruik van de signalen van de driehoek: Openbaar Ministerie, Nationale Politie en burgemeester. De stuurploeg geeft interventieadviezen aan die driehoek denkend vanuit een andere dimensie. Bij de aanpak van hennepkwekerijen kan men gaan wachten en zoeken wanneer de dader op heterdaad te betrappen (de traditionele manier) of kan men elektriciens in kaart brengen (aansluiten van elektriciteit is een kritische succesfactor voor hennepkwekerijen) en deze nader volgen op verdachte handelswijzen. Hierbij kan men denken aan gebruikmaking van de Belastingdienst, de inzet van de wet Bibob (Beoordeling Integriteitsbeoordelingen door Openbaar Bestuur) voor faciliteerders en hinderlijk handhaven door de gemeente van een subject.

Door integraal te werken door horizontaal samenwerken hebben we geen aparte gereedschapskisten, maar één gereedschapskist die we als één overheid kunnen benutten. Dit is een zeer vernieuwend proces om zo in gezamenlijkheid te opereren om aan de voorkant in plaats van de individuele koker in een latere fase.

Op strategisch/bestuurlijk niveau kun je het eens met elkaar zijn en vertrouwen in elkaar hebben, maar hoe zit dat op tactisch en operationeel niveau en hoe gaat de stuurgroep hiermee om?

De integrale stuurploeg, die werkt voor de 41 gemeenten uit de regionale eenheid Oost-Brabant, is al een tijdje bezig om elkaars taal te begrijpen en hebben nu vertrouwen opgebouwd in elkaar en elkaars mogelijkheden. In de stuurploeg zitten de door de voorzitter zogenoemde generaals, zij hebben mandaat vanuit hun eigen organisatie en kunnen beslissen. Het gaat hier om concrete, niet wollige verhalen en geen dubbele agenda’s (zoals een politietaak toe-eigenen terwijl er geen capaciteit is op operationeel niveau). Men moet behoeft krijgen om in het geval van gezag-aansturing, de rol te gaan vervullen in de driehoeksverhouding, en namens de overheid (en niet namens een afzonderlijke partij) te gaan optreden. Hier ligt de uitdaging.

Essentieel is dat de stuurploeg bestaat uit een vaste groep mensen uit de diverse gremia. Dit draagt bij om de bestuurlijke horizon te verruimen en de continuïteit te waarborgen. Tegelijkertijd zal er ook een cultuuromslag binnen hele organisaties, die gekoppeld zijn aan de stuurploeg, moeten gaan plaatsvinden. Dit is immers een verandering van het vertrouwde en loopt moeizaam. De gekozen interventiestrategie voor de driehoek bestaat ook uit operationele adviezen, deze zijn opgesteld door het informatieplein (ambtelijke ondersteuners van de stuurploeg) met een gedegen kennis van de mogelijkheden. Op deze wijze vertalen we deze strategieën en verkregen inzichten naar tactisch/operationele zaken voor de betrokkenen. We helpen elkaar bij het brengen van de boodschap naar de andere niveaus in de organisaties, waarin er sprake is van andere contexten en verschillende perspectieven dan die op bestuurlijk niveau. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is om de bedachte acties te laten landen bij de verschillende partners, waar juist het doen centraal staat en draagvlak essentieel is om tot goede implementatie te komen.

Meer weten?