Gedrag leidinggevende bepaalt integriteit werknemer

Door Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek en integriteit aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en docent op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein.

Goed voorbeeld doet volgen, slecht voorbeeld ook

Integer gedrag van werknemers wordt voor een zeer belangrijk deel bepaald door het gedrag van de leidinggevende. Goed voorbeeld doet goed volgen, maar ook slecht voorbeeld doet slecht volgen, zo blijkt uit onderzoek van KPMG Ethics & Integrity Services en de Erasmus Universiteit onder de Nederlandse beroepsbevolking.

De rol van het management

Een manager die fraudeert, creëert een werkomgeving waarin medewerkers ook gaan frauderen. Leidinggevenden die werkafspraken niet nakomen, blijken de meeste navolging van de medewerkers te krijgen. Ruim een kwart van de werknemers (27%) geeft aan werkafspraken niet na te komen omdat de eigen leidinggevende ook afspraken aan zijn laars lapt. Daarnaast scoren ook misbruik van bedrijfsmiddelen (25%), onderling pesten (25%), schadelijke nevenactiviteiten (25%), interne fraude (23%) en lekken van vertrouwelijke informatie (21%) hoog.

Afwijkend gedrag

Andere opvallende gedragingen die worden beïnvloed door het gedrag van de leidinggevende blijken verder het niet uitvoeren van taken in ruil voor geld of gunsten van externen (18%), het ten onrechte bevoordelen van vrienden en familie buiten de organisatie (16%), diefstal van bedrijfsmiddelen (15%), misbruik van voorkennis (12%) en seksuele intimidatie (11%). Werknemers die misbruik maken van het kopieerapparaat, internet en passwords blijken overigens nauwelijks te worden beïnvloed door het voorbeeldgedrag van hun leidinggevende.

Het stimuleren van integer gedrag

‘Willen managers integer gedrag van hun medewerkers stimuleren, dan begint dit met het eigen goede voorbeeldgedrag’, constateert Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek en integriteit aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en docent op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein. ‘Het gaat echter niet alleen om het goede voorbeeldgedrag. Een integere manager stimuleert medewerkers ook tot integer gedrag. Een integere manager zorgt er voor dat het voor medewerkers helder is welke integriteitregels gelden. Ook is het van belang dat een manager zorgt voor een open cultuur waarin dilemma’s bespreekbaar zijn en men elkaar kan aanspreken op niet-integer gedrag.’

Omgaan met kritiek

Uit het onderzoek blijkt dat maar één op de drie Nederlandse leidinggevenden openstaat voor kritiek. Bovendien spreekt slechts de helft van de leidinggevenden medewerkers aan op niet-integer gedrag. Volgens Kaptein is het daarom niet verwonderlijk dat medewerkers hierin een rechtvaardiging vinden om elkaar niet aan te spreken. ‘Als je baas niet-integer gedrag gedoogt, ligt het niet erg voor de hand om niet-integer gedrag van een collega of de baas zelf aan de orde stellen.’