Getekend voor het leven, communities voor veiligheid in de aanpak van huiselijk geweld

Klaas Litjens, adviseur bij Justice in Practice

Huiselijk geweld komt helaas nog te vaak voor. Naast de acute schade heeft het ook ernstige gevolgen voor de slachtoffers in hun verdere leven. Zo zijn drugs- en alcoholproblemen, emotionele en gedragsproblemen, PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom) en zelfs suïcide geen uitzonderingen. In Nederland worden jaarlijks naar schatting ten minste 200.000 mensen het slachtoffer van evident huiselijk geweld waarvan er jaarlijks gemiddeld 50 komen te overlijden. Het kent verschillende verschijningsvormen waaronder kindermishandeling, ouderenmishandeling, seksueel geweld, maar ook verbaal geweld en het volgen en in de gaten houden van het slachtoffer.

Een wereldwijd onderzoek

Huiselijk geweld is zowel dodelijker als duurder dan oorlog, blijkt uit een wereldwijde studie naar ‘domestic violence’ door Fearon & Hoeffler (2014). De onderzoekers van de universiteiten Standford en Oxford schatten dat er wereldwijd jaarlijks $9.5 biljoen (9.5 trillion) schade wordt geleden door het verlies van economische uitkomsten ten gevolge van huiselijk geweld, met name tegen vrouwen en kinderen. Terwijl oorlogen naar schatting jaarlijks $170 miljard (170 billion) kosten. Daarnaast geven zij aan dat er negen mensen omkomen aan huiselijk geweld tegenover een dode door oorlog. Huiselijk geweld is daarmee negen keer zo dodelijk en vele malen kostbaarder dan oorlogen.

De aanpak van huiselijk geweld

De aanpak van huiselijk geweld in Nederland is sinds een aantal jaren gedecentraliseerd (Movisie, 2013). Het heeft een rol gekregen in de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (2015) en daarmee is ook de jeugdzorg een gemeentelijke aangelegenheid geworden. Hoewel nog steeds Europees en nationaal beleid bestaat op de aanpak van huiselijk geweld, zijn de gemeenten aan zet om in lokaal en regionaal verband deze aanpak vorm te geven en uit te voeren (VNG, 2017). Op 1 januari 2015 is het programma ‘Een veilig thuis’ van start gegaan. Een fusie van het Advies- en meldpunt kindermishandeling (AMK) en het Steunpunt huiselijk geweld (SHG). De uitvoeringsbevoegdheden zijn beschreven in de WMO en zijn vormgegeven door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In Nederland zijn 26 regio’s geformeerd met een eigen Veilig Thuis organisatie. Veilig Thuis geeft advies en deskundige hulp voor slachtoffers, daders, omstanders en professionals (Veilig Thuis, 2017). Het zijn bovenlokale organisaties die worden gefinancierd vanuit gemeenten.

Proportioneel veiligheidsbeleid – Wat is jouw leven waard?

In Nederland wordt door zorgverzekeringen een mensenleven gewaardeerd op €6.000.000. Gemiddeld is de levensverwachting in Nederland ongeveer 80 jaar. Dat betekent dat ieder levensjaar een waarde heeft van €75.000. In het kader van veiligheidsbeleid worden deze waardes berekend om te bezien of veiligheidsbeleid proportioneel is en niet teveel berust op symboliek. Voorbeeld: als veiligheidsbeleid ervoor zorgt dat iemand van 70 jaar oud, niet komt te overleiden door bijvoorbeeld asbest en hij wordt gewoon 80 jaar oud. Dan heeft dat beleid 10 gezonde levensjaren gewonnen voor een persoon en mag dat volgens de berekening €750.000 kosten.

Op basis van deze formules is in een maatschappelijke kosten- en batenanalyse berekend hoeveel proportioneel beleid rondom de aanpak van huiselijk geweld mag kosten. Conclusie; €150 miljard! Dat is weliswaar bij een reductie van 100% van de slachtoffers. We kunnen dus stellen dat wanneer we slechts 1% reductie zouden kunnen behalen, wat dus €1,5 miljard per jaar mag kosten, dat niet snel disproportioneel zal zijn.

Maatschappelijke impact

Het zijn van getuige of slachtoffer van huiselijk geweld in de kindertijd is een significante voorspeller van crimineel gedrag in een latere levensfase (Nieuwenhuis, 2008). Het is een probleem wat kennelijk in generaties door wordt gegeven binnen een vicieuze cirkel. Als men de schakel zou breken, levert dat niet alleen direct resultaat op maar ook voor toekomstige generaties. Dat betekent dat wanneer we als maatschappij de bron van allerlei problematiek (criminaliteit, verslavingen, overgewicht, burn-out en suïcide) willen aanpakken, we onze pijlen moeten gaan richten op de aanpak van huiselijk geweld.

Effectief veiligheidsbeleid

Dan de vraag; wat is nou een effectieve aanpak? ‘De overheid’ kan niet zomaar bij huishoudens achter de deur komen. Dat is bij Grondwet vastgelegd. Ook het signaleren van bijvoorbeeld kindermishandeling door overheidsorganisaties is lastig. Informele controle lijkt hierin een grote kans. Buren hebben vaak snel in de gaten wanneer er iets niet klopt binnen een huishouden. Geluiden van ruzie, zichtbaar letsel of andersoortige signalen kunnen binnen een buurt snel opvallen. Deze signalen kunnen gemeld worden bij instanties, gemeenten, politie of een Veilig Thuis. Echter wanneer de buurt met elkaar verbonden is, wanneer er sociale cohesie bestaat, kunnen de signalen redzame burgers aansporen om elkaar te helpen.

Communities voor veiligheid biedt kansen. Kansen om als buurt te verbinden met elkaar, met de wijkagent en met ambtenaren van de gemeente. Als een signaal van huiselijk geweld door kortere lijnen met veiligheidsprofessionals, eerder tot een melding resulteert en er daarmee voor zorgt dat instanties eerder op de hoogte zijn van de situatie, levert dat een potentieel positieve bijdrage aan de veiligheidssituatie.

Meer weten?
Op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling leert u hoe u samen met uw partners komt tot een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in uw gemeente.

Meer weten over de maatschappelijke kosten- batenanalyse met betrekking tot de aanpak van huiselijk geweld of heb je een vraag of opmerking? Mail het naar klaas@justiceinpractice.nl