Groepsdruk en gewelddadig terroristisch gedrag

Frances Peters, coach bij Freechoice en docent op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme en de opleiding ketenregisseur risicojeugd en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme, gespecialiseerd in identiteitsontwikkeling en dwingende subculturen en voormalig lid van een religieuze sekte.

Dwingende groepsculturen maken voortdurend gebruik van groepsdruk, juist omdat het zo effectief is. De behoefte erbij te willen horen is een gezonde basisbehoefte. Het zit in de mens zich aan te (willen) passen aan de groep. Maar wat als de groep gewelddadig is? Gaan mensen dan ook mee?

Angst voor afwijziging

Zolang iemand geen goede reden ziet om zich niet te voegen naar zijn groep, is hij geneigd zich aan te passen. Het alternatief is afgewezen worden door de groep of op z’n minst voor de afwijkende mening ter verantwoording geroepen te worden. De manier waarop de groepsleider, of de groep in zijn geheel, iemand ter verantwoording roept is vaak erg pijnlijk en vernederend. Zeker wanneer iemand nog niet helemaal helder heeft waar hij precies bezwaar tegen heeft en wat zijn intuitie of onderbuik-gevoel wil zeggen, zwicht hij eerder onder de groepsdruk. Die angst voor afwijzing is een krachtig middel waar leiders van radicale (religieuze) groeperingen dankbaar gebruik, of beter gezegd ‘misbruik’, van maken.

Verborgen agenda

Iemand misleiden of oplichten is makkelijker wanneer het potentiële doelwit denkt dat hij niet te misleiden is. De aanname: “Ik ben te slim me te laten oplichten, want ik ruik manipulatie van een afstand” is op zijn zachtst gezegd een overschatting van onszelf en een onderschatting van de oplichter, die er een, voor ons, verborgen agenda op na houdt. Het is een verborgen agenda, geen open boek. Alleen al het feit dat zijn doelwit niet op de hoogte is van zijn plannen, maakt hem kwetsbaar voor manipulatie.

Manipulatie

Deze aanname heeft de onderliggende gedachte dat alleen naïeve, domme of labiele mensen zich laten oplichten. Dat slim zijn de oplossing is. Dat is de fundamentele attributiefout. Daarmee bedoel ik de neiging gedragingen van, in dit geval de slachtoffers van oplichting of schadelijke manipulatie toe te schrijven aan de persoonlijkheid of het karakter van het slachtoffer. Situationele factoren (factoren die buiten de persoon liggen) worden onderschat, terwijl dispositionele factoren (factoren die binnen een persoon liggen) worden overschat. Iedereen is onder bepaalde omstandigheden of situaties te manipuleren.

Meer weten?
Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (religieuze) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.

Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren.