Indicatoren vanuit een datagedreven aanpak van ondermijning

Hoe helpt data om een effectieve aanpak van ondermijning op bedrijventerreinen vorm te geven? De terreinen zijn kwetsbaar voor ondermijnende criminaliteit, vooral omdat overheden weinig zicht hebben op deze gebieden. Data kan helpen zicht te krijgen op indicatoren van mogelijke ondermijnende criminaliteit, aldus Jonas Stuurman en Jimmy Maan. Zij onderzoeken ondermijning al jaren en delen hun inzichten met betrekking tot de datagedreven aanpak ervan.

Beperkt zicht op ondermijning

Jonas: “Bedrijventerreinen zijn een magneet voor criminelen die op zoek zijn naar onzichtbare locaties voor dekmantelbedrijven, drugsproductie en opslaglocaties met goede aansluiting op het logistieke netwerk van Europa. Ondermijnende criminaliteit speelt zich vaak onder de radar af, waardoor er niet vaak aangifte van wordt gedaan. Daarnaast worden ondernemers te weinig betrokken bij de aanpak van ondermijning, terwijl zij als geen ander weten wat zich afspeelt in een gebied. Inzichten uit data helpen om het zicht op ondermijnende criminaliteit te verbeteren, om zo bedrijventerreinen te revitaliseren”.

Onderzoek naar mogelijke indicatoren

“Er zijn drie onderzoeken uitgevoerd om ondermijningsproblematiek op bedrijventerreinen in kaart te brengen. Het resultaat zijn drie tools die achtereenvolgens ingezet worden in één werkproces. Eerst bepaal je de relatieve kwetsbaarheid van bedrijventerreinen, bijvoorbeeld door kenmerken als ligging, veroudering en aanwezigheid van kwetsbare branches. Hierna focus je op relatief kwetsbare terreinen om te bepalen welke locaties hierbinnen een verhoogd risico vormen op crimineel misbruik. Indicatoren hiervoor zijn bijvoorbeeld verloedering en afwijkende bedrijvigheid. Hierbij wordt gekeken naar open bronnen, eigen observaties en systeemdata. Tot slot voeg je het perspectief van lokale ondernemers toe, zij zijn immers uitstekend in staat om afwijkende signalen te herkennen”, zegt Jimmy. “De capaciteit van overheden focust zich zo op kwetsbare bedrijventerreinen”.

Indicatoren van kwetsbare bedrijventerreinen

De onderzoeken hebben diverse indicatoren van ondermijnende criminaliteit op een bedrijventerrein aan het licht gebracht. Deze zijn te onderscheiden in twee hoofdcategorieën, namelijk:

• Kwetsbaarheidverhogende kenmerken: je denkt hierbij bijvoorbeeld aan een anonieme ligging van het terrein of (administratieve) leegstand. Ondermijnende criminaliteit blijft hierdoor onder de radar.
• Kenmerken die duiden op aanwezigheid van criminaliteit: je denkt hierbij bijvoorbeeld aan kappers zonder klanten (witwassen) of blauwe vaten (drugsproductie). Deze kenmerken zijn vaak niet gebruikelijk in een gebied of branche, waardoor ze kunnen wijzen op ondermijnende criminaliteit.

Sterke informatiepositie als basis van interventies

“De combinatie van drie onderzoeken zorgt voor een sterke informatiepositie, zo blijkt uit resultaten van een aantal gemeenten in Brabant. Deze positie is een uitstekende basis om repressieve of preventieve interventies te selecteren. Als bijvoorbeeld duidelijk is dat een gebied kwetsbaar is voor ondermijning door verloedering, kan een gebied op voorhand onaantrekkelijk worden gemaakt voor criminelen”, zegt Jonas.

Ondermijning Innovatie Award

Jimmy: “Op basis van de onderzoeken hebben we een werkproces voor gemeenten ontwikkeld. Je leert gemeentes datagedreven werken en om een informatiepositie op maat te realiseren. Naast de preventieve interventies, is er dankzij de tool ook een hennepplantage en voor twee miljoen aan precursoren aangetroffen. De opbouw van een informatiepositie heeft hiernaast meer positieve effecten. Je komt bijvoorbeeld in gesprek met lokale ondernemers, waardoor je problemen in kaart brengt en gebieden gericht revitaliseert. Het gesprek is een klein sneeuwballetje waar verschillende acties uitkomen. De brede toepassing van de tool is dan ook de reden dat we de Ondermijning Innovatie Award hebben gewonnen”.

Toename in exposure

“Het winnen van de prijs voelde als erkenning voor jarenlang werk en een bevestiging dat we op de juiste weg zijn. Je verwacht het niet, dus de adrenaline stroomt door je heen en het voelt echt als waardering voor wat je doet. We staan met de voeten in de klei, dus een prijs winnen is echt erkenning dat we iets toevoegen aan de aanpak van ondermijning”, zegt Jonas. “We hebben veel exposure gekregen door de prijs te winnen, waardoor we op veel congressen, conferenties en bijeenkomsten een workshop of presentatie mochten verzorgen. We zijn bijvoorbeeld op een landelijke bijeenkomst van burgemeesters geweest, maar ook bij de regionale veiligheidsdriehoek en het Instituut voor Veiligheid. Dankzij deze opdrachten hebben we ons verder kunnen ontwikkelen als team, zowel in capaciteit als in kwaliteit”.

Bespreek de datagedreven aanpak van ondermijning

De Ondermijning Innovatie Award wordt jaarlijks uitgereikt tijdens het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit van SBO. Hier komen veel verschillende mensen samen, waardoor het een uitstekende plek is om te netwerken en om te leren van anderen. De volgende editie van het congres is op 19 september 2024. Wil jij daar zeker bij zijn? Meld je dan nu aan voor het congres of hou de website goed in de gaten voor updates over het programma!