Ontspoorde levens

Hans Werdmölder, antropoloog en criminoloog, docent op de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden en auteur van het boek Marokkanen in de marge.

Hans Werdmölder doet al zijn leven lang onderzoek naar het gedrag van criminele Marokkanen. Het unieke aan zijn onderzoek is dat hij een groep jonge criminelen, voornamelijk Marokkanen, is blijven volgen vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw tot nu. Dat deed hij door de personen in kwestie uitvoerig zelf te spreken, en ze te observeren in hun gedrag, eerst in een buurthuis, waar hij vrijwilligerswerk deed achter de bar, waar ‘de weeë geur’ van de hasj hing, en Bob Marley uit de loudspeakers knalde, later door weer bij ze op bezoek te gaan, en ook door af te reizen naar Marokko. Hij deed zijn observaties niet undercover, maar werkte met open vizier, als onderzoeker. Sommige van zijn ‘proefpersonen’ waren achteraf niet blij dat hun levensverhalen in zijn boeken, en daarmee ook in de media, terecht kwamen, want het schond hun eergevoel als groep. Maar het vertrouwen in Hans Werdmölder bleef toch zo groot dat ze met hem bleven samenwerken. Althans in de meeste gevallen. De leider van de groep was ‘Rinus’, een Nederlandse jongen die later uit zou groeien tot een harde crimineel. Rinus moest niets hebben van de aanwezigheid van die onderzoeker, maar zou hem uiteindelijk toch gedogen. Rinus zou ‘slagen’. Als crimineel. De anderen faalden zelfs daarin.

Leven in de marge

Hans Werdmölder schreef een nieuw boek over wat er gebeurde met die Marokkaanse crimineeltjes van toen: Marokkanen in de marge. Ontspoorde levens van kleine criminelen. In de Nederlandse criminologie wordt vaak gesteld dat het criminaliteitsprobleem van Nederlandse Marokkanen een korte termijnkwestie zou zijn: Als ze ouder worden, komt de regelmaat, de rust, het werk. Hans Werdmölder onderzocht hoe het die crimineeltjes van toen werkelijk verging. Ze zakten verder weg in de criminaliteit, kwamen niet of nauwelijks af van hun drugsverslaving, bleven een levenlang afhankelijk van een uitkering, trouwden soms met een vrouw uit Marokko, maar dat bleken zelden gelukkige huwelijken, gingen onderdoor aan de psychiatrische problemen, en overleden in een aantal gevallen op relatief jonge leeftijd. Met name schizofrenie blijkt een vaak voorkomende ziekte te zijn bij Marokkanen.

Werkelijkheid

Maar ook als het eigenlijk relatief goed gaat, zijn het in werkelijkheid toch treurige verhalen, merkt Hans Werdmölder, als hij wat meer achter de deur kijkt. Neem nu ‘Najib’, crimineel in ruste. Hij woont nu in een huurwoning in de Amsterdamse wijk De Pijp, die hij overnam van zijn ouders die terugkeerden naar Marokko. Najib zou ook liever terug gaan naar Marokko, maar daar heeft hij het geld niet voor. Voor het overvallen van enkele banken zat hij drieënhalf jaar in de gevangenis. Hij werkte eerst bij de Gemeentereiniging, later als meteropnemer bij Essent. Door reorganisatie kwam hij op straat te staan. Op zijn vijftigste kreeg hij nog een halftime baantje als beveiliger op Schiphol. Met zijn vrouw, uit Marokko gehaald, heeft hij twee kinderen.

Spookburger

Anderen werden een ‘spookburger’. Zoals Hassan, die nergens geregistreerd staat, geen vast adres heeft en zwart werkt. Hij moet dit schaduwbestaan leiden vanwege een schuld van 60.000 euro, zo vertelde hij Hans Werdmölder. Veel van hen zijn, in de woorden van Hans Werdmölder, ‘mannen zonder plannen’ gebleven, zonder doel of richting. Vaak was er zelfs na afkicken geen zicht meer op een toekomst. De eigen mislukking wordt vertaald in schelden op Wilders. Die is de schuld.

Onhandelbaar

Hans Werdmölder schetst hoe in de jaren tachtig de ontsporende Marokkanen in de watten werden gelegd door de Nederlandse overheid. De goedwillende Marokkaanse ouders zagen hoe hun kinderen er alleen maar nog meer onhandelbaarder door werden. De staat nam de kinderen af. Het zogenaamde tolerante beleid getuigde zo in werkelijkheid van een wrede onverschilligheid.

Verharding

Als verklaringsmodel kijkt Hans Werdmölder niet naar de islam, en ook niet naar biologische, dan wel etnische factoren. Voor hem is vooral het cultureel ingeprente gedrag desastreus. De schaamtecultuur. Maar nog veel meer de labberkakkerige houding van de overheid. Die zouden nu wat strenger optreden en daar vestigt Hans Werdmölder zijn hoop op, al ziet hij nog weinig echt positieve ontwikkelingen. Integendeel, de criminaliteit onder de jonge Marokkanen verhardt zich alleen maar, en het zijn bovendien in een aantal gevallen geen ‘kleine criminelen’ meer, maar ‘grote criminelen.’ Die zijn dan in zekere zin ‘geslaagd.’ Al worden ze vermoord of komen ze in de gevangenis.

Meer weten?

Op de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden leert hoe u komt tot een sluitende aanpak van ex-gedetineerden in uw gemeente.

Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren.

Op de cursus aanpak High Impact Crimes leert u hoe u woninginbraak, straatroof en overvallen voorkomt in uw gemeente.