De rol van de burger bij de aanpak van radicalisering en terrorisme

In aanloop naar de derde editie van het congres Radicalisering & terrorisme op 12 december 2017 op The Hague Security Delta Campus interviewden wij Chakib Lamnadi, procesmanager preventie radicalisering en polarisatie bij de gemeente Schiedam en manager bij ALITER Training & Advies. Chakib Lamnadi geeft zijn visie op de grootste dreiging binnen de Nederlandse samenleving en actuele ontwikkelingen met betrekking tot radicalisering en terrorisme.

Wat is de impact van de terroristische dreiging op de samenleving?

“Bijna 4 op de 10 volwassenen geven aan in het dagelijkse leven alert te zijn in verband met de terroristische dreiging” (Sociaaleconomische trends CBS, 2017) De impact van de huidige terroristische dreiging op onze samenleving kun je onder twee niveaus brengen:

Op het niveau van de burger zie je een toename van angstgevoelens en mensen gaan zich steeds anders gedragen. Dit mentale proces heeft grote gevolgen op het individu maar ook op de samenleving als geheel. De burger is boos en is snel geneigd om zwart – wit te handelen. Het resultaat is dat men meer in stereotypen gaat denken en daarmee het polarisatiegevoel – al dan niet bewust- versterkt. Dit is exact het doel wat de terroristische groeperingen voor oog hebben.

Op het niveau van de overheid, is de impact van deze dreiging ook zichtbaar. De veiligheidsdiensten stellen zich alerter op en grijpen alle (machts)middelen om deze dreiging het hoofd te bieden en daarmee terroristen op te sporen. Deze alertheid en de proactieve houding van de overheid is gezond en biedt een goede draagvlak voor een preventief beleid. Tegelijkertijd kan het averechts werken wanneer de privacy van de (boze) burger in het geding is. Zie bijvoorbeeld de impact van het wetsvoorstel “Grootschalig afluisteren, onbeperkt hacken en een geheime DNA databank’ (artikel 48). Voor dit wetsvoorstel is een stevige Privacy Impact Assessment (PIA) uitgevoerd met veel kritische aanbevelingen.

Welke (nieuwe) vormen van radicalisering en terrorisme signaleer je? En hoe kunnen overheden, bedrijven en burgers hierop anticiperen?

Ik weet niet of nieuwe vormen van radicalisering bestaan. Ik vind dat we nu in termen kunnen spreken van gevorderde jihadistisch radicalen die steeds goed weten te ontsnappen aan het vergrootglas van de veiligheids- en opsporingsdiensten. Deze groep blijft niet achterover leunen, manifesteert zich minder openlijk en neemt de tijd om de werkwijze van deze diensten in de aanpak van terrorisme, goed te bestuderen.

De terroristische aanslagen in o.a. Nice, Berlijn, Londen, Parijs, Barcelona….en de lijst is jammer genoeg nog langer, laat duidelijk zien dat we te maken hebben met nieuwe methoden van deze terroristen. Steeds worden wij geconfronteerd met het gevaar dat steeds afkomstig is uit de onverwachte hoeken zoals lone wolves, home grown terroristen en terugkeerders ( al dan niet in samenhang met de vluchtelingen stroom). Zij vormen de grootste dreiging voor onze veiligheid op dit moment.

Het is daarom de hoogste tijd om gezamenlijk actie te ondernemen (dat doen de terorristische groperingen ook) om dit monster te bestrijden. Ik denk daarbij vooral aan de volgende maatregelen:

• Vertrouwen: maak de kloof tussen de overheid en de gemeenschappen kleiner door structureel (niet enkel wanneer het slecht weer is) aan wederzijds vertrouwen te blouwen;
• Investering: in preventie en bewustwording en houdt radicalisering en polarisatie hoog op de agenda. De dreiging gaat voorlopig niet weg;
• Evalueer: Voer meer evaluaties uit over het gevoerde beleid tegen radicalisering en terrorisme. Wat werkt wel en wat werkt niet?;
• Onderzoek: Verricht meer internationaal vergelijkend onderzoek naar de ‘best practices’;
• Werk samen: Stimuleer de internationale samenwerking voor dit grensoverschrijdend fenomeen;
• Afstemmen: zorg voor voldoende afstemming tussen bestuurslagen en met de burgers;

Hoe kunnen de overheid, het bedrijfsleven en de wetenschap samenwerken om radicalisering en terrorisme waar mogelijk te voorkomen en waar nodig te bestrijden?

Ik vind dat radicalisering geen tijd, plaats en/of religie kent. Het is een hardnekkig maar ook een dynamisch proces waarin elke vorm van interventie/beleid gericht moet zijn op vertrouwen creëren tussen de overheid en de burger. Het verbinden, kennis delen en bondgenootschappen sluiten liggen hieraan ten grondslag.

Radicalisering, die naar terrorisme kan leiden, ontstaat door de afwezigheid van voldoende maatschappelijke binding in de samenleving. Het is een complex proces waarbij samenwerken, vroegtijdig signaleren en voorkomen essentieel zijn. Natuurlijk hebben wetenschap en het bedrijfsleven hier een belangrijke rol in.

In de eerste plaats is het tijdig vormen en stimuleren van bondgenootschappen op lokaal niveau van cruciaal belang. Om radicalisering het hoofd te bieden is het van belang om de problematiek vanuit verschillende invalshoeken te benaderen: educatief, economisch, theologisch en pedagogisch. Daarom dient er naast handhaving en repressie ingezet te worden op preventie en vooral wederzijds vertrouwen. Het inzetten alleen op repressieve maatregelen heeft inmiddels bewezen onvoldoende en daarom niet de juiste weg te zijn. Hiervoor is de samenwerking tussen verschillende professionals en instanties noodzakelijk en dienen allianties te worden gesloten.

Wat zijn best practices op het terrein van de aanpak van radicalisering en terrorisme? En wat kunnen we hiervan leren?

Ook deze best practices kun je verdelen in twee categorieën: de overheid en de gemeenschappen (initiatieven van de burgers zelf in combinatie met de inzet van Ngo’s).

De overheid

• Uit het actieprogramma integrale aanpak jihadisme kunnen we een aantal beleidsterreinen als best practises beschouwen, te weten;
• Informatie uitwisseling en samenwerking door politie en inlichtingendiensten;
• Risicoreductie t.o.v. terugkeerders;
• Interventies gericht op ontmoedigen en belemmeren van uitreizen (preventief + proactief);
• Sociale media en internet activiteiten van Jihadisten belemmeren door juridische/bestuurlijke maatregelen;
• Het ondersteunen nazorg van de achterblijvers (familie-steunpunt )
• Kennisdeling en opleidingen (ESS en ROR);

De gemeenschappen (Ngo’s)

De rol en de inzet van de gemeenschappen is van essentieel belang. Daarvoor dient de overheid tijdig en structureel in te zeten op de kracht, expertise en ervaringen van de burgers in het veld en deze dankbaar te benutten. Deze samenwerking biedt de mogelijkheid om radicalisering te signaleren, nieuwe aanhang van deze jihadistisch beweging te voorkomen en de verspreiding van de radicale boodschap een halt toe te roepen. Een van de beste practices die duidelijk resultaat heeft opgeleverd op het terrein van de aanpak van radicalisering, is de hulplijn radicalisering van SMN. Niet voor niets genomineerd voor de Hein Roethofprijs 2017. Ik kan hierbij met trots zeggen dat ik als oprichter en projectleider van deze hulplijn, samen met mijn team, ons land een stuk veiliger hebben gemaakt.

Naast de hulplijn radicalisering is er een aantal andere initiatieven vanuit de gemeenschappen die zeker bijdragen aan het succes van de aanpak tegen radicalisering en terrorisme. Denk hierbij aan de rol van moskeeën in Nederland, de bewustwordingscampagne tegen radicalisering van stichting MeSam in Rotterdam, het empowerment programma van de MJG in Den Haag en de inzet van vrijwilligers en netwerken van sleutelfiguren in de wijken en scholen.

Meer weten?

Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u komt tot een integrale aanpak van (ideologische) radicaliserende groeperingen.