Wat als de criminelen de baas zijn in de wijk?

Door Edward van der Torre, onderzoeker bij Bureau Lokale Zaken en docent op de cursus Bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad.

In sommige wijken is meer crimineel geld dan legaal geld. Drie keer raden wie er de baas is in zo’n wijk. Niet de overheid. Is het tij nog te keren?

Complex vraagstuk

Het is een vraagstuk dat zich niet één-twee-drie laat oplossen. Daarvoor is het te taai, te hardnekkig, te ingewikkeld. De vraag laat zich als volgt formuleren: hoe krijg je het voor elkaar dat bewoners in achterstandswijken, mensen zonder al te veel uitzicht op een fatsoenlijke baan, nee zeggen als een drugscrimineel hen in de verleiding brengt om een klusje op te knappen? Bijvoorbeeld om, we noemen maar wat, een middagje in de week wietplanten knippen of effe een paar jerrycans met drugsafval in het buitengebied dumpen.

Ondermijnende criminaliteit in achterstandswijken

Edward van der Torre schreef eind vorig jaar een rapport dat amper in de publiciteit is gekomen, maar nog steeds razend actueel is. Onderwerp: de ondermijnende criminaliteit in achterstandswijken. In het rapport staan een reeks alarmerende bevindingen. Bijvoorbeeld dat in sommige van die wijken meer crimineel geld dan legaal geld aanwezig is, met alle gevolgen voor de machtsverhoudingen. Of dat voor veel bewoners de misdaad een volstrekt geaccepteerde methode is om aan geld te komen. Of dat politie en justitie bitter weinig zicht hebben op wie er aan de touwtjes trekken in zulke wijken. Of dat de georganiseerde misdaad in deze buurt een veel zwaardere wissel trekt op de leefbaarheid dan tot voor kort werd aangenomen.

Onderwereld

Ondermijnende criminaliteit: dik een jaar geleden was het nog een wazig begrip, nu zingt het volop rond in de media. Drugscriminelen die zich, vanuit de onderwereld, toegang proberen te verschaffen tot de bovenwereld en er niet voor terugdeinzen om burgemeesters te intimideren. Ze hebben enorme smakken geld op zak, meestal verdiend met hennep of xtc-pillen. Al dat geld moet worden witgewassen, in de horeca, in het vastgoed, het maakt eigenlijk niet uit. En ze beschikken, zeker in de achterstandswijken, over voldoende handlangers die het belangrijker vinden dat ze een paar honderd euro in de maand bijverdienen dan dat ze als een brave burger door het leven gaan. Want ja, de overheid, daar hebben ze toch al een broertje dood aan.

Georganiseerde misdaad obstakel voor wijkaanpak

In het verleden waren er achtereenvolgende pogingen om de achterstandswijken uit het slop te trekken. Diverse kabinetten gingen er mee aan de slag, met wisselend succes. De georganiseerde misdaad in deze wijken is misschien wel het grootste obstakel geweest voor de wijkenaanpak. De gedachte was: die criminelen staan aan de rand van de samenleving. Ze doen verkeerde dingen, maar ze hebben verder geen impact op het leven in die wijken. Dat is dus niet zo: in sommige wijken is de criminaliteit bij heel veel mensen ingebed in het dagelijks leven. In verschillende vormen: van wegkijken tot een graantje meepikken, tot het verlenen van hand- en spandiensten. Dat inzicht was voor mij erg verhelderend.

Krachten bundelen

Wijkagenten wisten altijd al best veel, maar als ze zaken wilden aankaarten, liepen ze vaak tegen een muur op. Dat is nu aan het veranderen. Ook in Brabant worden nu overal ondermijningsbeelden geschetst: wat is er aan de hand, welke criminelen zijn de baas? De samenwerking met gemeenten en de Belastingdienst komt op stoom. Er is nog best veel te verbeteren, sommige burgemeesters zijn wat ongeduldig, maar de vanzelfsprekendheid waarmee criminelen lange tijd hun gang hebben kunnen gaan is weg. Ze weten zich nu bespied. Maar het waterbedeffect is nooit ver weg: omdat het waarschijnlijk is dat ze hun activiteiten gaan verleggen naar het buitenland zullen we ook internationaal veel beter moeten gaan samenwerken. Als de overheid de krachten echt bundelt, kun je de criminaliteit serieus terugdringen.

Meer weten?
Op de cursus Bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.

Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leert u hoe u informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met uw veiligheidspartners.

Op de opleiding bibob coördinator leert u hoe u de wet Bibob toepast in uw gemeente.

Op de cursus Big Data in het veiligheidsdomein leert u hoe u aan de hand van Big Data veiligheidsproblemen voorspelt en waar mogelijk voorkomt.