What’s next?! Innovatie bij Justitie en Veiligheid

Innovatie en het ministerie van Justitie en Veiligheid zie je niet vaak samen in een zin staan. Het congres What’s next?! richt zich juist op die combinatie. Want innovaties in de maatschappij vragen om een innovatieve overheid. Welke uitdagingen levert dat op bij de wetgever? Wat opvalt is het aantal ethische en veranderkundige vraagstukken dat langs komt.

Mark Albers, adviseur veiligheid en innovatie bij Van Aetsveld en hoofddocent van de cursus Big Data en Beleid in vrede, recht en veiligheid en de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen.

Gestructureerd innoveren

Minister Dekker zet de toon van de conferentie met de tegenstelling gestructureerd innoveren. Het ministerie jaagt innovaties aan met marktpartijen en wetenschap. Door die triple helix aanpak ontstaan snel nieuwe inzichten. Na een traject van 1000 bloemen bloeien komt nu de uitdaging van innovatie by default in een ambtelijke organisatie. En daar moet op gestuurd worden. Veranderkundig is dat een contradictio interminis.

Drones

Dekker haalt nieuwe ontwikkelingen als drones aan. Die bieden enorme kansen. Bedrijven kunnen er snel mee leveren. Bij evenementen krijgen we snel overzicht over het publiek. daarmee versterken we onze crowd control. Tegelijkertijd zijn drones ook vatbaar voor misbruik. Criminelen gebruiken drones voor het leveren van pillen. Of ze schenden de privacy door stiekem te gluren bij de buren.

Van reactief naar proactief justitieel ingrijpen

Justitie vervolgt en straft de daders van misdrijven. Wat nou als we misdrijven kunnen voorkomen? Het scenario van Minority report komt steeds dichterbij door Artificial Intelligence en big data. Voeg daar het Internet of Things aan toe en we weten enorm veel om misdrijven te voorkomen. Een Apple iWatch kan je al verraden; een lage hartslag kan een indicatie zijn van erg “cool” gedrag. En dat zien we veel bij criminelen… Maar ook sporters be ware! Voor je het weet ben je geoormerkt als crimineel.

Kern van het vraagstuk

Het blijft lastig om als departement positie te bepalen. In de speeches wordt de kern gemist. Wat mij betreft is die als volgt: Justitie en Veiligheid heeft een essentiële rol in rechtsbescherming en rechtsherstel. Formuleer vanuit die kern waar je voor staat en welke maatschappelijke waarden je vertegenwoordigt. Daarmee schets je een kader van waaruit andere partijen kunnen innoveren. Dan innoveer je vanuit je functie in de maatschappij.

Trek hierin de vergelijking met de actuele Pietendiscussie. Daarin zie je een dilemma waarin het kabinet een wisselvallige koers vaart. Bescherm je het grondrecht om te demonstreren door voor- en tegenstanders? Of zet je in op voorkomen van escalaties (laten we zorgen dat de kinderen een rustig feest kunnen vieren) en werk je onbewust stigmatiseren en polariseren in de hand?

Praten over of met de maatschappij

In de speeches valt op, dat voor de sprekers innovatie op zich staat. Dat merk je aan formuleringen als: Hoe zorgen we dat de burger meebeweegt…. Wat kan een burger zelf bijdragen aan veiligheid… Het lijkt alsof we iets over de maatschappij uit gaan storten, in plaats van aansluiten op wat in de maatschappij al lang gaande is. Ogenschijnlijk is het departement nog erg gericht op inside-out denken. Wij van de overheid vinden dat u zich netjes moet gedragen.

Outside-in

Gelukkig geeft de plenaire discussie door (bovenstaande) vier grijze mannen in zwarte pakken meer zicht op het belang van outside-in. Lucien Engelen van het Radboud geeft aan dat zijn innovaties altijd gekoppeld zijn aan de mensen die het raakt. Verpleegkundigen en artsen, patiënten en mantelzorgers vormen een onlosmakelijk geheel in de innovatieteams. Daarmee zorgt hij voor een gedragen realistische ontwikkeling. En voorkom je ivoren torens.

Cryptische afkortingen: AI, BD en IoT

De termen vliegen je om de oren. Artificial Intelligence, Big data en Internet of Things hebben allemaal te maken met de manieren waarop we grip kunnen, willen of moeten krijgen op onze omgeving. We beschikken over steeds meer data. Wat betekent het als we die data ook gaan gebruiken? En als we op basis van die data gaan voorspellen? Of bijvoorbeeld beslissingen nemen in strafrechtelijke context.

Doorslaan in innovatie

Wat als we meer van de beslissingen over simpele zaken van rechters wegnemen en doorzetten naar een slim algoritme? Dat zou de druk wegnemen die nu op die rechters ligt. Dan hebben ze meer tijd voor grote en belangrijke zaken. Dat klinkt mooi, totdat je het op jezelf betrekt. Want bij wie doe je dan je beklag en wat weegt dan mee in de beslissing? Gelukkig heeft de EU hier een stokje voor gestoken. Op grond van de AVG mag een algoritme niet gebruikt worden voor beslissingen die een impact hebben op de persoonlijke leefomgeving.

Productieve innovatie

Waar we meer aan hebben is het slim ordenen en interpreteren van informatie die beschikbaar is. Strafdossiers zijn inmiddels zo omvangrijk, dat officieren van justitie, advocaten en rechters ze nooit helemaal door kunnen nemen. Om het dossier van ’t Hofnarretje uit 2011 te lezen zou een rechter al 40 jaar bezig zijn. En sinds die tijd is de data alleen maar gegroeid. Slimme technieken kunnen helpen om zo’n berg aan informatie te ordenen, interpretabel te maken en daarmee justitie te ondersteunen. Dat vraagt wel om algoritmen die uit te leggen zijn. Aan verdachten, rechters, advocaten en andere betrokkenen. Dat is werken aan rechtsbescherming!

EU brede aanpak gewenst

De Verenigde Staten, China en Rusland richten zich met veel energie op digitale verwerking van data. Allemaal vanuit hun eigen denkraam; vrije markt, terrorisme voorkomen, maximaal toezicht op burgers. Als Europa hebben we nog steeds een voorsprong op het gebied van ethiek. Met de AVG respecteren we de persoonlijke levenssfeer van onze burgers. Privacy by design raakt steeds meer ingevoerd. Volgens Jeroen van den Hoven van de TU Delft is de vervolgstap Ethics by design. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens geeft ons een voorsprong. Als we die voorsprong nu weten om te zetten naar innovatie in de realiteit, nemen we wereldwijd het voortouw.

Voer voor vervolg

De vele gepresenteerde innovaties, zowel privaat als publiek, bieden een mooi inzicht in wat er beweegt in de maatschappij. Van robots die knuffels geven, tot slimme herkenning van forensische sporen. De uitdagingen voor Justitie en Veiligheid dienen zich in rap tempo aan. What’s next….

Meer weten?

• Op de cursus Big Data en Beleid in vrede, recht en veiligheid leert u hoe u aan de hand van Big Data veiligheidsproblemen voorspelt en waar mogelijk voorkomt.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leert u hoe u informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met uw veiligheidspartners.
• Op het congres Drones in het publieke domein hoort u wat de belangrijkste trends en ontwikkelingen zijn op het terrein van drones en welke kansen en risico’s dit met zich meebrengt.
• Op de cursus Drones in de openbare ruimte leert u hoe u drones kunt inzetten om de veiligheid te bevorderen en welke contra drone interventies u wanneer kunt gebruiken wanneer drones worden misbruikt.
• Op de cursus Cameratoezicht in de openbare ruimte leert u van juridische experts waar, wanneer en onder welke omstandigheden u cameratoezicht kunt toepassen om de openbare orde en veiligheid te waarborgen.