Wijkagent ziet veel criminelen die zich onaantastbaar wanen

De georganiseerde misdaad heeft in de steden nagenoeg vrij spel, zegt een grote meerderheid van de wijkagenten in Nederland. Een tekort aan rechercheurs frustreert het lokale werk van de geüniformeerde agenten. Dat blijkt uit een onderzoek van de Politieacademie in Apeldoorn, in opdracht van de Nationale Politie.

Edward van der Torre, onderzoeker bij Bureau Lokale Zaken, lector aan de Politieacademie en spreker op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit.

Politiemensen zien in hun werkgebied veel criminele families, kopstukken en netwerken, zonder dat zij ertegen kunnen optreden en zonder dat andere politiemensen dat doen’, aldus Edward van der Torre. ‘Het gaat meestal om drugs, waarmee verschrikkelijk veel geld wordt verdiend. Ze zien jongens die zich onaantastbaar wanen. Daar liggen ze wakker van.’

Onvolledige basisteams

Voor het onderzoek zijn enquêtes gehouden en is veldwerk verricht. Meer dan 70 procent van de ondervraagde politiemedewerkers ziet in het werkgebied ‘veel criminelen die veel te weinig worden aangepakt’. Het probleem bestaat al langer, maar is groter geworden met de komst van de Nationale Politie in 2013. De verklaring ligt voor een belangrijk deel in de samenstelling en de werkwijze van de basisteams van de Nationale Politie. Wijkagenten vormen de harde kern van de teams. Doorgaans weten zij precies wie de criminelen zijn in de buurt, maar voor opsporing zijn peilbakens en richtmicrofoons nodig en moet de politie verdachten langdurig volgen. Daarvoor zijn rechercheurs in burger nodig en die ontbreken nagenoeg in basisteams.

Vastlopen in bureaucratie

Ook lopen wijkagenten vast in bureaucratie. Als ze criminelen willen aanpakken, moeten ze met hun verhaal van het niveau van het wijkteam naar hogere niveaus. Vaak genoeg smoort dan de uitwisseling van informatie. Onderzoeker Edward van der Torre: ‘Wat zou moeten gebeuren, is dat de wijkagent op zijn politiebureau naar het eind van de gang loopt, waar tien man klaarzitten om zijn tips en zijn aanwijzingen direct in onderzoek te nemen.’

Disbalans door fixatie op geüniformeerde politiemensen

‘Dit probleem is een regelrecht gevolg van de, in operationeel opzicht, ondoeltreffende organisatie van de Nationale Politie. Hierbij zijn de zogeheten basisteams, en daarbinnen met name de wijkagenten, onvoldoende verweven met de districten en de regio’s.’ De onderzoeker Edward van der Torre spreekt van ‘een fixatie op geüniformeerde politiemensen’. Ze bedoelen ermee dat de politieleiding heilig gelooft in blauw op straat. Maar blauw kan niet zonder rechercheurs in burger.

Onder burgemeesters bestaat waardering voor het werk van de wijkteams, op dat ene punt na: de georganiseerde en ondermijnende drugscriminaliteit tiert welig. Een van de geïnterviewde burgemeesters zegt: ‘Als ik mag kiezen heb ik liever vijf rechercheurs erbij dan vijf wijkagenten. Ik weet dat de wijkagenten er net zo over denken.’

Weerkerend dilemma

In een verklaring als reactie op het rapport spreekt de Nationale Politie van een weerkerend dilemma: ‘Wij moeten dagelijks keuzes maken en helaas blijft daarbij ook werk liggen. De vraag die wij moeten beantwoorden is of het toevoegen van meer rechercheurs een oplossing is.’ Volgens de Nationale Politie hebben de basisteammedewerkers al een opsporingstaak en moeten oplossingen uit de lengte of de breedte komen. ‘Wij kunnen de totale capaciteit van de politie niet beïnvloeden. Dat is een verantwoordelijkheid van de minister.’

Aard en omvang onderzoek

Voor het onderzoek zijn 65 politiemensen geïnterviewd in drie basisteams, verdeeld over het land: Rotterdam Delfshaven, De Kempen in Oost-Brabant en Sneek. Ze hielden een enquête onder het personeel van deze teams. 325 medewerkers reageerden. Ze spraken met dertig burgemeesters, met gemeenteraadsleden en burgers.

Meer weten?

Op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit hoort u hoe u ondermijning veroorzaakt door criminele netwerken in uw gemeente voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.

Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leert u hoe u komt tot een integriteitsbeleid voor uw gemeente.

Op de opleiding bibob coördinator leert u hoe u de wet Bibob toepast in uw gemeente.

Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.