Zeven adviezen aan burgemeesters hoe te handelen bij een terroristische aanslag

“Terrorisme is op dit moment in Europa – en dus ook in Nederland – een verschijnsel waar we rekening mee moeten houden. Juist ook lokale bestuurders kunnen leren van aanslagen die hebben plaatsgevonden”, schrijft het Instituut Fysieke Veiligheid bij het publiceren van de handreiking ‘Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders’. Alle hebben een exemplaar van de handreiking ontvangen.

Impact terroristische aanslag

Marnix Eysink Smeets, lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid bij de Hogeschool Inholland en docent op de cursus Omgang met maatschappelijke onrust en Menno van Duin, lector Crisisbeheersing bij het Instituut Fysieke Veiligheid en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme, schreven de handreiking ‘Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders’. Lokale bestuurders kunnen de impact van een terroristische aanslag in hun gemeente beperken. Menno van Duin en Marnix Eysink Smeets concluderen dat op basis van hun gecombineerde wetenschappelijke inzichten en analyse van internationaal onderzoek naar de impact van diverse aanslagen.

Maatschappelijke effecten en handelingsperspectieven

In hun handreiking geven Menno van Duin en Marnix Eysink Smeets lokale bestuurders inzicht in de maatschappelijke effecten van een aanslag en concrete handelingsperspectieven om nadelige gevolgen van een terroristische aanslag tegen te gaan. Marnix Eysink Smeets wil zich met deze publicatie richten op de gevolgen van een aanslag: “Momenteel zijn de inspanningen vooral gericht op het voorkomen van een aanslag. Dat is natuurlijk zinvol, maar de praktijk leert dat er desondanks toch zo nu en dan een aanslag lukt. Het is daarom zaak ook aandacht te geven aan het voorkomen van de impact van aanslagen.”

Verantwoordelijkheden en bevoegdheden burgemeester

De lokale bestuurder speelt een essentiële rol in de maatschappelijke effecten die kunnen na-ijlen, zoals ‘hate crimes’, het aantasten van het welzijn van bevolkingsgroepen en economische gevolgen voor plaatsen met een belangrijke toeristenindustrie. “Vaak wordt gedacht dat bij een aanslag alle verantwoordelijkheid bij de minister van Veiligheid en Justitie ligt. Maar burgemeesters hebben in zo’n geval zeker hun eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden”, zegt Menno van Duin.

Zeven belangrijkste adviezen

In de publicatie geven de auteurs een aantal adviezen aan lokale bestuurders. De volgens het Instituut Fysieke Veiligheid belangrijkste zeven adviezen zijn:

1. Realiseer steeds dat terrorisme tot doel heeft chaos en verdeeldheid te zaaien. Goede reacties en maatregelen dragen bij aan een snel herstel en kunnen deze chaos en verdeeldheid beperken.
2. Ondanks de enorme maatschappelijke impact van aanslagen zien wij gelukkig ook dat gemeenschappen zich nadien weer (soms zelfs opvallend snel) herstellen. Er is veel veerkracht in de samenleving. Tegelijkertijd kunnen sommige gevolgen soms lang doorwerken.
3. Ten onrechte bestaat bij velen het beeld dat de aanpak van terrorisme (vooraf maar ook na een aanslag) primair de verantwoordelijkheid van het Rijk is. Juist lokale bestuurders spelen een grote rol in het sturen en stimuleren en na een aanslag ‘zichtbaar leidinggeven aan de samenleving’.
4. De effecten van aanslagen zijn op zeer uiteenlopende terreinen zichtbaar. Van het individueel welbevinden en de economie tot veranderingen in de criminaliteit en burgerlijke vrijheden.
5. Voorbereiding is het halve werk: investeer in personen en netwerken die u na een aanslag nodig kunt hebben.
6. Denk eens na wat u in uw rol als lokale autoriteit zou doen (feitelijke en symbolische maatregelen) en zeggen (welke woorden, welke frames), als één van de recente buitenlandse aanslagen zich bij u zou hebben voorgedaan.
7. Na een aanslag: stimuleer positieve coping-mechanismen (saamhorigheid, het goede laten zien, mooie voorbeelden, de waarde van de hulpdiensten) en probeer negatieve coping-mechanismen af te remmen (begrip tonen voor de zo logische angst en boosheid, maar deze tegelijkertijd wel temperen).

Meer weten?

• Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.
• Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u samen met uw zorg- en veiligheidspartners komt tot een pakket van maatregelen om radicalisering waar mogelijk te voorkomen en terrorisme waar nodig te bestrijden.
• Op de cursus Omgang met maatschappelijke onrust leert u hoe u maatschappelijke ontwrichting en spanningen in de samenleving voorkomt veroorzaakt door terroristische dreiging.
• Op de cursus Openbare Orde, Rampen en Noodbevoegdheden leert u wat de bevoegdheden en taken zijn van de burgemeester bij de openbare orde handhaving.
• Op de cursus Crisismanagement in de praktijk leert u hoe u zich voorbereidt op een mogelijke crisis of ramp die zich in uw gemeente kan voordoen.