De uitdaging van de specialist ouderengeneeskunde

Door Franz Roos, directeur Verenso en voorzitter tijdens het congres Toekomst van de Ouderenzorg

Kwetsbare patiënten met complexe aandoeningen
De patiënten met wie de specialist ouderengeneeskunde in aanraking komt zijn kwetsbare ouderen en chronisch zieken met complexe aandoeningen. Vaak betreft het ouderen die meerdere aandoeningen tegelijkertijd hebben. Veelal gebruiken zij daardoor verschillende medicijnen tegelijkertijd. Soms gaat het om een combinatie van lichamelijke en psychische klachten. Omdat deze patiënten zich met diverse problemen en aandoeningen presenteren, is het noodzakelijk dat er een arts is die kennis heeft van veel verschillende aandoeningen en die vanuit een multidisciplinaire invalshoek en oog voor kwaliteit van leven de (medische) zorg en behandeling inzet. Dat is de specialist ouderengeneeskunde.

De specialist ouderengeneeskunde binnen en buiten de muren van het verzorgingshuis
De ambitie van de overheid om kwetsbare patiënten langer thuis te laten wonen, heeft gevolgen voor het werk van de specialist ouderengeneeskunde. Een deel van de specialisten ouderengeneeskunde zal zijn expertise blijven inzetten binnen de muren van het verpleeghuis. Maar de specialist ouderengeneeskunde werkt allang niet meer alleen maar in het verpleeghuis. Hij zet zijn expertise ook daar buiten in, bijvoorbeeld als adviseur van de huisarts voor kwetsbare patiënten die thuis wonen. Jaqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde en inhoudelijk coördinator van de kaderopleiding specialist ouderengeneeskunde in de eerste lijn, vertelt op 12 juni over deze ontwikkelingen tijdens het congres Toekomst van de Ouderenzorg.

Samenwerking met de huisarts
Verenso acht het van groot belang dat vastgesteld wordt dat patiënten met een ZZP 5 en hoger de medische zorg integraal ontvangen van de specialist ouderengeneeskunde, ongeacht waar de patiënt zich bevindt. Bij patiënten met een ZZP 1 tot en met 4 is de huisarts de primair verantwoordelijke voor de patiënt. Deze groep patiënten krijgt echter in toenemende mate te maken met meerdere samenhangende problemen. Enkele van deze veel voorkomende problemen zijn uitdroging, achteruitgang van conditie, ondervoeding, de gevolgen van polyfarmacie en de impact van complicaties bij ziekte zijn groter (delier). De huisartsgeneeskunde reageert op klachten en signalen. De specialist ouderengeneeskunde reageert op het totale beeld en op de beperkingen die de patiënt ervaart en is veelal proactief, preventief en zo nodig curatief bezig. De specialist ouderengeneeskunde heeft aanvullende expertise, waarop de huisarts hem kan consulteren.

Kennis van verpleeghuis naar eerste lijn
De kennis die nu voorhanden is in de verpleeghuizen moet behouden blijven en moet de basis vormen voor de zorg en behandeling die kwetsbare ouderen thuis krijgen. Het multidisciplinaire behandelteam van het verpleeghuis kan een regionale functie krijgen in de behandeling van patiënten thuis. Zo kunnen er mobiele geriatrische teams ontstaan gericht op ondersteuning van huisartsen en thuiszorg. Dit team kan vroegdiagnostiek doen bij mensen met een dementie, huisbezoeken afleggen en preventieve en zo nodig curatieve taken op zich nemen.

Meer onderzoek nodig gericht op kwetsbare ouderen
Er wordt binnen de ouderengeneeskunde te veel geleund op expertise ontleend aan de behandeling van jongere leeftijdsgroepen. Een voorbeeld hiervan is dat ouderen anders reageren op (combinaties van) medicijnen. Voor een goede medische behandeling van kwetsbare ouderen met verschillende aandoeningen is het nodig dat meer onderzoek gedaan wordt binnen de ouderengeneeskunde. Ook is er behoefte aan het ontwikkelen van meer medische richtlijnen, standaarden en protocollen die zich specifiek richten op kwetsbare ouderen. Multidisciplinaire richtlijnen en handreikingen ontwikkelen vanuit de instellingen, die ook behulpzaam zijn buiten de muren van het verpleeghuis. Specialist ouderengeneeskunde Sytse Zuidema houdt op 12 juni tijdens het congres Toekomst van de Ouderenzorg een voordracht over ouderengeneeskunde en onderzoek.

De uitdaging van de organisatie van de langdurige zorg
Alle medische en paramedische professies die nodig zijn rond de behandeling van kwetsbare ouderen vallen onder de Zorgverzekeringswet, met uitzondering van de enige professional die specifiek voor de behandeling voor kwetsbare ouderen is opgeleid: de specialist ouderengeneeskunde. De specialist ouderengeneeskunde moet ook worden gefinancierd via de Zorgverzekeringswet zodat de specialist ouderengeneeskunde goed kan samenwerken met de huisarts en de huisarts kan adviseren en ondersteunen. Denk hierbij aan een meekijkconsult, advisering bij medicatie en ondersteuning bij het opstellen en uitvoeren van het behandelplan.

Mooie praktijkvoorbeelden
De ervaring heeft al geleerd dat samenwerking van specialist ouderengeneeskunde met huisarts loont. Zie bijvoorbeeld de door minister Schippers gesteunde pilot ‘betere zorg met minder kosten’ (De inzet van een specialist ouderengeneeskunde in de huisartsenpraktijk/Velp) én de presentatie van specialist ouderengeneeskunde Hettie Suurd op 12 juni tijdens het congres Toekomst van de Ouderenzorg.