‘Marktwerking in de zorg is van ondergeschikt belang geworden’

In juni van dit jaar verzorgt Wouter van der Kam samen met enkele collega’s de cursus ‘Zicht op ziekenhuizen’ van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid. We zitten nog midden in de coronacrisis. Toch durft hij al voorzichtige conclusies te trekken? ‘Met marktwerking ga je de vraag naar acute zorg nooit oplossen.’

Hoe heeft de pandemie de organisatie in een ziekenhuis veranderd?

‘De coronacrisis heeft aangetoond dat de acute as – spoedeisende hulp, intensive care en de klinische afdelingen – letterlijk van levensbelang en onmisbaar voor een regio is. Lange tijd werd beweerd dat sommige ziekenhuizen best zonder een IC konden. Inmiddels is er niemand meer die dat nog durft te beweren. Verder is duidelijk geworden hoe belangrijk de ketensamenwerking is voor goede zorg. Het overplaatsen van patiënten van het ene naar het andere ziekenhuis was vroeger een heel gedoe. Dat gaat nu veel soepeler. Het belang van marktwerking daarentegen blijkt veel kleiner dan we lang dachten. In plaats van elkaar te beconcurreren kunnen we beter kijken hoe we samen zo goed mogelijke zorg kunnen leveren.’

Hoe heeft de pandemie de financiering van een ziekenhuis veranderd?

‘We zijn veel zorg op afstand gaan leveren. Dat vraagt om een andere financiering, die losstaat van handelingen en van fysiek een arts zien. Vroeger werd zo’n gesprek op afstand niet vergoed, maar sinds de coronacrisis is dat op slag veranderd – en dat is maar goed ook. Zorg wordt steeds meer een mix van ‘live’ zorg en zorg op afstand – die ook vergoed zal moeten worden.’

Wat zegt de coronacrisis over het nut van marktwerking in de zorg?

‘Marktwerking heeft beslist zijn nut en kan er bijvoorbeeld toe bijdragen dat innovaties sneller van de grond komen, en kan de klassieke gezondheidszorg prikkelen klantgericht(er) te denken. Marktwerking heeft ons beslist goeds gebracht, maar de acute zorg en de zorg voor de sociaaleconomische kwetsbaren zal nooit door marktwerking worden opgelost.’

Welke nieuwe businessmodellen zijn (het meest) toekomstbestendig?

‘Ik dicht gemengde modellen de beste kansen toe, dus de modellen die beschikbaarheidszorg – zorg die niet per handeling wordt afgerekend – combineren met zorg die wél per handeling wordt vergoed. Kortom: een mix van vaste en variabele financiering.’

Welke lessen kunnen we trekken uit de afgelopen periode?

‘Dat we in Nederland tot veel in staat zijn en in korte tijd veel en goede zorg kunnen leveren. We leveren kwaliteit en hebben – in ieder geval op dit moment nog – een goed antwoord op de pandemie. Wel denk ik dat we er verstandig aan doen onze capaciteit in Nederland uit te breiden, met name het aantal IC-bedden. Verder moeten we nog eens goed kijken naar het tempo waarin we zijn gaan vaccineren. In mijn organisatie zijn de afgelopen twee weken toch nog medewerkers in de zorg besmet geraakt. Dat was niet gebeurd als we twee weken eerder waren begonnen met inenten – en ze zijn waarschijnlijk wekenlang uit de running. Waarom ging de vaccinatie in Nederland niet sneller en wat leren we daarvan voor een eventuele volgende pandemie?’

Wat kunnen we nog verwachten?

‘Dat is koffiedik kijken. We zijn nog lang niet veilig. Het lijkt erop dat de tweede golf zonder echte daling overgaat in een derde golf en de kans is reëel dat we nog een vierde golf gaan krijgen. Die kan bijzonder ernstige gevolgen hebben. Het wordt nog heel spannend. Dus laten we hopen dat de vaccins snel in groten getale beschikbaar komen en laten we ons tempo van inenten verhogen.’

Wouter van der Kam was zeven jaar huisarts en werkte vervolgens in zes verschillende ziekenhuizen, waarvan de laatste vier als voorzitter Raad van Bestuur. Op dit moment is hij voorzitter van de raad van bestuur van de Saxenburg (ziekenzorg, ouderenzorg, revalidatie en thuiszorg).