Partnergeweld en kindermishandeling: een gespannen verhouding

Sietske Dijkstra, eigenaar van Bureau Dijkstra, docent op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling en voormalig lector huiselijk geweld en hulpverlening in de keten aan het Expertisecentrum Veiligheid van de Avans Hogeschool, promoveerde aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar hoe slachtoffers betekenis geven aan geweld.

Halverwege de jaren negentig is in Nederland het begrip huiselijk geweld gemeengoed geworden ter aanduiding van geweld in de privésfeer. Het is daarmee in toenemende mate gaan werken als overkoepelend begrip. Huiselijk geweld is inderdaad een verzamelnaam geworden voor partnergeweld, kindermishandeling, oudermishandeling en ander geweld in huiselijke kring. Daarbij gaat het om verwaarlozing en fysiek, psychisch en seksueel geweld, ongeacht verschillen in aard, duur, ernst en in de levensfase waarin het geweld plaats vond.

Spraakverwarring

Maar uiteenlopende definities leiden tot een diverse, en soms onwenselijke en particuliere invulling van het begrip. De spraakverwarring neemt toe wanneer het paraplubegrip ‘huiselijk geweld’ wordt gebruikt ter aanduiding van een casus als ‘geval van huiselijk geweld’ in plaats van een geval van emotionele verwaarlozing of fysiek geweld van de man tegen de vrouw waarbij jonge kinderen aanwezig zijn. Dit werkt verhullend en versluierend, terwijl juist specifieke benoeming en verduidelijking op zijn plaats is: wat is de aard en vorm van het geweld, de dynamiek en de ontstaansgeschiedenis of achtergrond, en wie zijn betrokken.

Het uitdijen en vervagen van het fenomeen wordt nog versterkt doordat steeds meer professionele groepen en opleidingen zich met deze thematiek bezighouden. Discussies worden overgedaan en het wiel wordt opnieuw uitgevonden. Bovendien blijft de belangstelling veelal beperkt tot de ‘voorkant’ van het probleem, terwijl verhoudingsgewijs de aandacht voor verdieping en ontwikkeling van de aanpak daarbij achterblijven.

Het globaler worden van de term ‘huiselijk geweld’ verhindert een krachtige ontwikkeling en integratie van kennis en werkvelden. Vergelijkend onderzoek naar overeenkomsten en verschillen tussen geweldsvormen in intieme relaties krijgt in Nederland nog onvoldoende aandacht.

Vergelijkend perspectief

In dit artikel spits ik de discussie over huiselijk geweld toe op partnergeweld en kindermishandeling, en ik beschouw deze als domeinen met elk een eigen vaktaal, benadering, aanpak en onderzoekshistorie. De gescheidenheid heeft geleid tot aparte studies van risico’s, consequenties en verschillende wegen voor interventie. Er is een gespannen verhouding ontstaan tussen deze twee vakgebieden – en dat terwijl een vergelijkend perspectief onmisbaar is om overeenkomsten en verschillen te kunnen plaatsen en om gemeenschappelijke én unieke factoren en processen in kaart te brengen. Om inzicht te krijgen in de links tussen mishandeling van vrouwen en van kinderen en om specifiek daarop afgestemde interventies te ontwikkelen, is het belangrijk om inhoudelijke kennis te verdiepen én een geïntegreerde benadering na te streven. In de praktijk komen partnergeweld en kindermishandeling namelijk zowel gezamenlijk voor, als na elkaar en los van elkaar. Soms is het belangrijk de begeleiding dan meer te richten op het partnergeweld, soms dient deze zich te richten op het beschermen van de kinderen, en soms is het belangrijk om beide aspecten tezamen in de hulp te betrekken en een strategie te ontwikkelen voor een gezamenlijke aanpak.

Typen geweld

In dit artikel onderscheiden we drie typen geweld met elk weer een eigen onderverdeling:

Een direct verband: de ene vorm van mishandeling beïnvloedt de andere vorm causaal. Er zijn hierbij verschillende patronen denkbaar. Partnergeweld kan leiden tot kindermishandeling: man slaat vrouw en vrouw slaat kind. Of één of beide partners gebruiken geweld naar elkaar en mishandelen later allebei een kind. Andersom kan ook kindermishandeling direct gelieerd zijn aan partnergeweld. Bijvoorbeeld: man slaat kind, en door ruzie over zijn harde hand bij de opvoeding ontstaat mishandeling van de partner.

Een gemeenschappelijke etiologie: de processen die bij kindermishandeling en bij partnergeweld spelen hebben een gemeenschappelijke oorsprong. Het kan hier gaan om (persoonlijkheidsproblematiek bij) dezelfde dader: man slaat vrouw én kind. Het kan ook gaan om een gewelddadig relatiepatroon tussen de partners dat zich vertaalt in mishandeling van en tussen meerdere gezinsleden. Bijvoorbeeld partnergeweld en mishandeling van kinderen door ouders en mishandeling tussen kinderen onderling. Het kan ook zijn dat een mishandelende man zijn partner en kinderen mishandelt omdat zijn vrouw aandacht schenkt aan de kinderen, ze in zijn ogen geen goede moeder is of de kinderen niet stilhoudt.

Een unieke etiologie: er zijn unieke etiologische processen aan het werk die óf tot kindermishandeling leiden óf tot alleen partnergeweld. Het is mogelijk dat er dan buffers werkzaam zijn die beschermen tegen de mishandeling van een kind, bijvoorbeeld in de vorm van bescherming van de niet-mishandelende ouder, of extra sociale en professionele steun.

Geïntegreerde benadering van partnergeweld en kindermishandeling

Het streven naar een geïntegreerde benadering van partnergeweld en kindermishandeling is de moeite van het doordenken waard. We zetten daarmee een bril op met multifocale glazen en we zien dus meer. Scherper ook. Dat kan interventies beter passend maken.

Meer weten?
Op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling leert u hoe u samen met uw partners komt tot een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in uw gemeente.

Over Sietske Dijkstra
Sietske Dijkstra, eigenaar van Bureau Dijkstra, docent op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling en voormalig lector huiselijk geweld en hulpverlening in de keten aan het Expertisecentrum Veiligheid van de Avans Hogeschool, promoveerde aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar hoe slachtoffers betekenis geven aan geweld.

Bron: www.sietske-dijkstra.nl