Inwerkingtreding van de Omgevingswet: waren we er al klaar voor?

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is op 1 januari 2024 voltrokken. Het combineert 26 wetten en zou vergunningsaanvragen ‘eenvoudig beter’ moeten maken. Echter zijn experts, ambtenaren en het bedrijfsleven vooral onzeker en bezorgd, ondanks 13 jaar voorbereiding en oplopende kosten van onderhand 3 miljard euro. Was Nederland al klaar voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet?

1 januari 2024: inwerkingtreding van de Omgevingswet

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is vijf keer uitgesteld, maar 1 januari 2024 was het eindelijk zo ver. Het moet initiatieven van burgers en ondernemers voor de leefomgeving sneller, eenvoudiger en goedkoper maken. De initiatieven waar het betrekking op heeft variëren van het aanleggen van wegen, tot het plaatsen van een dakkapel en het winnen van drinkwater. Klinkt goed, maar veel stakeholders zijn er nog steeds niet gerust op. Het bedrijfsleven kan de wet nog steeds niet overzien en zijn bang voor juridische aansprakelijkheid en ambtenaren zijn nog niet klaar om met de digitale systemen te werken.

Decentralisatie van regelgeving

Binnen de Omgevingswet worden zaken op een lager overheidsniveau bepaald. Landelijke beslissingen worden provinciaal en provinciaal wordt gemeente of waterschap. Deze decentralisatie maakt regionaal maatwerk mogelijk in alle 342 gemeenten. Deze versnippering baart zorgen, omdat ondernemers met vestigingen in meerdere regio’s potentieel met verschillende regelgeving te maken krijgen.

Onduidelijkheid en juridische aansprakelijkheid

Naast decentralisatie, heerst er ook onduidelijkheid over juridische aansprakelijkheid. Ondernemers hebben nu namelijk een zorgplicht voor de leefomgeving. Het staat echter nog niet vast wat die plicht inhoudt. De wetgeving omschrijft namelijk: ‘de burger of ondernemer snapt zelf wat hij in bepaalde gevallen moet doen of laten’. Onduidelijk, maar overtreding kan voor strenge straffen zorgen. Deze onduidelijkheid over regels zorgt sneller voor procedures en rechtszaken, iets wat ondernemers én de overheid veel geld kost.

Online omgeving

De bouwsector is de oorsprong van de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Na de kredietcrisis stond deze sector zo goed als stil. Zij zouden geholpen worden door eenvoudigere regelgeving en transparante besluitvorming: de Omgevingswet. Een van de manieren waarop de wet zou helpen is een overzichtelijk online omgevingsloket. Dit bleek echter het grootste struikelblok: de online omgeving is de voornaamste reden dat de inwerkingtreding vijf keer is uitgesteld en heeft onderhand 300 – 360 miljoen euro gekost. Hoewel de Omgevingswet onderhand van kracht is, werkt het systeem nog steeds niet optimaal. Het lukt de lokale overheden in 50% van de gevallen niet om de benodigde informatie in het systeem te plaatsen én gemeenteambtenaren doen vaak nog niks met het systeem.

Geen vlekkeloze inwerkingtreding

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is al bezig sinds 2016. De ‘transitiekosten’ worden nu dan ook geschat op 2,7 miljard euro, naast de investering in de online omgeving. Deze kosten komen voor een groot deel voor rekening van de gemeenten. Die ook kampen met personeelstekorten en daarom niet goed voorbereid zijn op hun nieuwe rol binnen vergunningverlening, nieuwe regels en nieuwe samenwerking met waterschappen en provincie. De inwerkingtreding van de Omgevingswet gaat dan ook niet vlekkeloos.

Verdiep je in de Omgevingswet

Wil jij jouw kennis over de Omgevingswet verdiepen, gespecificeerd op jouw vakgebied? SBO organiseert diverse opleidingen omtrent de Omgevingswet, waaronder:

• Basiscursus Omgevingswet
• Opleiding Bouwen onder de Omgevingswet
• Opleiding Zon en wind in de Omgevingswet
• Opleiding Milieu in de Omgevingswet

Deze opleidingen zijn ook allemaal op maat te volgen als Incompany-traject. Neem contact met ons op om jouw opleidingsbehoefte te bespreken.