Actuele ontwikkelingen op nazorg aan ex-gedetineerden

 

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen op het terrein van nazorg aan ex-gedetineerden? En nog belangrijker: hoe kunt u hierop anticiperen? Aan het woord zijn een aantal experts op het terrein van de nazorg aan ex-gedetineerden.

 

Gemeentelijke kosten en baten van Elektronische Detentie (ED)

De voorgenomen krimp van het gevangeniswezen gaat samen met de invoering van elektronische detentie (ED). Gedetineerden zitten korter op cel en komen dan vrij met een enkelband. Nederland volgt hiermee het voorbeeld van tal van Europese landen. De uitvoering van ED berust bij de Dienst Justitiële Instellingen (DJI) in samenwerking met de drie reclasseringsorganisaties (3RO). ED vraagt van gemeenten om heldere afspraken over de startdatum van een uitkering en om het bieden van kansen voor (vrijwilligers) werk. Met gedetineerden kunnen zij hierover afspraken maken via hun digi-loket. Personen die met een enkelband vrijkomen zullen voorafgaand aan de ED nauwelijks kansen op verlof hebben. Door de invoering van ED hebben zij een koude start. Ze staan in één keer op straat en moeten dan omgaan met hun nieuwe vrijheden. Voor gemeenten betekent dit dat zij goed moeten schakelen. Alleen dan kan de periode van ED soepel verlopen en gebruikt worden als re-integratie traject. Hierbij maken veel gemeenten gebruik van de inzet van vrijwilligers. Door in het traject van ED te investeren levert de gemeente een bijdrage aan het terugdringen van recidive en aan de veiligheid van de eigen leefomgeving.

Joost Vos, adviseur bij TNO, gepromoveerd op een onderzoek naar ketensamenwerking, verrichte een meerjarig actieonderzoek naar de aanpak van onverbeterlijke veelplegers in de veiligheidshuizen van Rotterdam en Leiden en doet onderzoek naar de mate waarin ketenpartners zijn voorbereid op  de invoering van Elektronische Detentie

 

De (on)mogelijkheden van schuldhulpverlening aan ex-gedetineerden

Ex-gedetineerden met schuldenproblematiek dreigen tussen wal en schip te raken. De wettelijke plicht voor goede nazorg aan ex-gedetineerden en het recht op schuldhulpverlening doen vermoeden dat alles goed geregeld is. Maar de weerbarstige praktijk is anders.  Fraude en niet-saneerbare boetes maken schuldhulpverlening aan ex-gedetineerden vaak onmogelijk omdat veel gemeenten dit als uitsluitingsgrond hanteren om überhaupt in aanmerking te komen voor schuldhulpverlening. Door deze technische belemmeringen is een duurzame oplossing voor schulden voor deze doelgroep vaak onbereikbaar.

Annemiek Swart, manager bij PLANgroep. dé specialist in schuldhulpverlening en budgetbeheer, heeft bijna 30 jaar ervaring in de ondersteuning van gemeenten, gemeentelijke kredietbanken, woningcorporaties en welzijnsorganisaties op het terrein van schuldhulpverlening en budgetbeheer

 

Een maatje biedt nét dat extra meer

Het maatjesaanbod van Vrij & Verder is bedoeld voor personen uit Eindhoven en omgeving  die in aanraking zijn geweest met justitie en zijn/haar leven weer op de rails wil krijgen. Een maatje van Vrij & Verder haalt deze mensen uit een sociaal isolement, brengt ze weer in de maatschappij en draagt daarmee bij aan een succesvolle resocialisatie. Dat, en het feit dat het hulpvragers gemotiveerd zijn, zorgt ervoor dat zij  veel minder terugvallen in het oude patroon.

De maatjeshulp richt zich op het vinden van een zinvolle dagbesteding (bijvoorbeeld bij het vinden van een baan of vrijwilligerswerk), vrijetijdsbesteding (bijvoorbeeld samen sporten) en praktische zaken (zoals administratie). Daarnaast biedt het maatje praktische ondersteuning en gaat hij eventueel mee naar instanties.”

Jolanda van den Hurk, coördinator maatjesproject Vrij & Verder bij de Vrijwillige Hulpdienst Eindhoven

 

Exodus, Poort naar de samenleving

Een Exodushuis biedt (ex)-gedetineerden een geleidelijke overgang naar een plek in de samenleving. Het begeleidingsprogramma in een Exodushuis is gebaseerd op de pijlers: wonen, werken, relaties en zingeving. Exodus biedt een tijdelijke woonplaats aan (ex) gedetineerden. De eerste tijd uitsluitend binnen de muren van het huis. Geleidelijk wordt verlof opgebouwd. Tijdens het verblijf in een Exodushuis gaat de bewoner aan het werk bij een betrouwbare werkgever, went hij/zij weer aan een gestructureerd dag en nacht ritme en wordt gewerkt aan herstel van voor de bewoner belangrijke relaties. Zingeving is de rode draad door het Exodusprogramma. Op deze manier werkt Exodus aan het terugdringen van recidive. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat de recidive daalt na een verblijf in een Exodushuis. Terugval in criminaliteit, die we zo vaak zien kort na de periode van invrijheidstelling, wordt hiermee teruggedrongen. Exodus vormt op deze manier met haar gestructureerde programma een brug naar de samenleving.

Jan Molmans, directeur van Exodus te ’s-Hertogenbosch, biedt opvang en ondersteuning aan ex-gedetineerden en gedetineerden in de laatste fase van hun detentie

Aleid Sperna Weiland, beleidsmedewerker bij Reclassering Nederland, lid van de kenniskring reclassering van het Expertisecentrum Veiligheid van de Avans Hogeschool en voorzitter van stichting Exodus te ’s-Hertogenbosch

 

Dutch Cell Dogs en de resocialisatie van gedetineerden

Dutch Cell Dogs is het eerste project in Nederland waarin asielhonden worden ingezet bij de resocialisatie van gedetineerden. Daarmee brengt Dutch Cell Dogs op een bijzondere manier twee werelden samen- de wereld van gedetineerden, die door hun detentie tijdelijk buiten de samenleving staan, en die van eveneens vastzittende asielhonden. Om succesvol te kunnen re-integreren, zijn een positief zelfbeeld en vertrouwen in de omgeving broodnodig. Dutch Cell Dogs stelt zowel gedetineerden als asielhonden in staat om gezamenlijk aan deze eigenschappen te werken. Door acht weken lang verantwoordelijk te zijn voor een hond, en enkel positief te trainen, werken zij aan de verbetering van hun sociale en communicatieve vaardigheden. Dit heeft een positief effect op hun welbevinden tijdens detentie, en kan op langere termijn bijdragen aan een succesvolle re-integratie in de maatschappij en recidive tegengaan.

Marlies de Bats en Betty Buijtels, initiatiefnemers van Dutch Cell Dogs, een stichting die gespecialiseerd is in het begeleiden van gedetineerden in het trainen van asielhonden

 

Evidence-based methoden voor gedragsverandering

In de justitiewereld zijn veel nieuwe ontwikkelingen gaande: de stelselwijziging jeugdzorg, het adolescentenstrafrecht, “ZSM”, werken met risicotaxatie-instrumenten en de ontwikkeling van evidence-based methoden voor gedragsverandering. De achterliggende problematiek van delinquenten is vaak complexer dan gedacht. Zo lijkt er bij adolescente veelplegers soms niet zo veel aan de hand te zijn omdat ze relatief kleine delicten plegen. Maar in werkelijkheid spelen er vaak ernstige problemen, al van jongs af aan, waarvoor langdurige en intensieve begeleiding en behandeling nodig is. Niet alleen voor de delinquent, ook voor zijn omgeving. Nazorgcoördinatoren krijgen te maken met deze delinquenten, met de ontwikkelingen en met nieuwe ketenpartners. Het is belangrijk om de aard en omvang van de problemen van delinquenten te kennen en te weten welke methoden echt werken, om te kunnen bepalen welke voorzieningen, interventies en behandelingen nodig zijn.

Janine Plaisier, sociaal psycholoog en directeur van Impact R&D, een onderzoeksbureau dat is gespecialiseerd in gedragsverandering van delinquenten, heeft jarenlange ervaring in het justitieveld, bij het WODC, het ministerie van Veiligheid en Justitie en Reclassering Nederland.

 

Bureau Buitenland, voorbereiding op de terugkeer naar Nederland

Bureau Buitenland is de internationale afdeling van de reclassing en zij begeleidt Nederlanders die in het buitenland in de gevangenis zitten. Er zitten zo’n 2400 Nederlanders in buitenlandse detentie, waarvan tweederde in Europa en eenderde buiten Europa. De omstandigheden in de buitenlandse gevangenissen zijn niet te vergelijken met die in Nederland en in sommige landen ronduit slecht te noemen. Anders dan in Nederland zitten de meeste gedetineerden lange straffen uit. De terugkeer in de Nederlandse samenleving is voor deze groep mensen extra moeilijk. De vaak jarenlange detentieperiode laat zijn sporen na. Men is niet meer gewend om zelf verantwoordelijkheid te nemen: in de gevangenis werd alles voor hen bedacht, besloten en geregeld.

Jaarlijks keren er circa 800 gedetineerden terug naar Nederland. Bureau Buitenland meldt deze gedetineerden – als zij daar toestemming voor geven – aan bij de gemeente waar zij voor de detentie stonden ingeschreven. De gedetineerde wordt zo goed mogelijk voorbereid over welke zaken hij/zij moet regelen bij terugkeer naar Nederland. Toch is het voor deze groep mensen eenmaal terug in Nederland erg lastig om hun leven weer op orde te krijgen. De zelfredzaamheid die van hen verwacht wordt, is niet vanzelfsprekend na jarenlange detentie. Soms worden zij onverwacht eerder vrij gelaten, waardoor de gemeente weinig tijd heeft om de nazorg voor te bereiden. Het komt ook voor dat mensen worden uitgezet naar Nederland terwijl ze geen enkele binding meer hebben met Nederland (behalve hun paspoort of verblijfsvergunning). Bij welke gemeente kunnen deze mensen zich aanmelden voor nazorg? Hoe komen deze mensen aan onderdak, aan een uitkering? Juist voor deze groep ex-gedetineerden is goede nazorg essentieel om weer een nieuwe start te maken in de Nederlandse samenleving. Het huidige nazorgstelsel is hier onvoldoende op ingericht. Bureau Buitenland pleit voor nazorg op maat voor deze speciale doelgroep om te voorkomen dat deze ex-gedetineerden al snel na terugkeer terugvallen in crimineel gedrag.

Nicolet Faber, hoofd van het Bureau Buitenland bij Reclassering Nederland, richt zich op de reclasseringsbegeleiding van Nederlanders in buitenlandse detentie

 

 

Meer weten?

Op de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden leert hoe u komt tot een sluitende aanpak van ex-gedetineerden in uw gemeente.