SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Personen met onbegrepen gedrag bevinden zich vaak in een situatie waaraan ze zich niet kunnen ontworstelen. De gemeente heeft de juridische middelen om hier iets aan te doen en de personen te beschermen zodat zij niet nogmaals in dezelfde situatie terechtkomen. Ambtenaren zijn vaak niet op de hoogte van deze middelen en daardoor handelingsverlegen bij onbegrepen gedrag. Douwe Oosterveen, jurist, mediator en adviseur bij Oosterveen & de Groot, vertelt over gemeente Steenwijkerland. Hier werkte hij eerst en leerde hij collega Fleuranne de Groot kennen.
Onbegrepen gedrag en het effect op de woning
“Wij focussen niet op het onbegrepen gedrag op zich, maar op de gevolgen daarvan voor de woning. Onze definitie van onbegrepen gedrag is dan ook iemand die de grip op het leven is kwijtgeraakt door een onbekende oorzaak. De woning is daardoor overvol of ernstig vervuild en vormt een gevaar voor de veiligheid en gezondheid van zichzelf en de omgeving”, legt Douwe uit. “Het gevaar dat iemand vormt biedt de juridische handvatten om met de situatie aan de slag te gaan. De overheid heeft door de privacywet te respecteren dat iemand woont zoals hij of zij wil, zelfs als dit in een sterk vervuilde woning is. Pas als mensen hinder ondervinden of gevaar lopen, bijvoorbeeld door brand, kan de overheid ingrijpen om het algemeen belang te beschermen”.
Een toenemend aantal meldingen
“Het aantal meldingen van onbegrepen of verward gedrag is sinds 2012 verdrievoudigd. De reden hiervoor is onder andere dat we minder van elkaar accepteren. Als er vroeger iets was, ging je zelf eerst een praatje maken met de buurman of -vrouw. Tegenwoordig bellen we gelijk de instanties, waardoor er een grotere taak bij de overheid en zorginstanties komt te liggen. Deze taak moest daarnaast lokaal worden opgepakt, door de decentralisatie van de zorg. Dat vind ik op zich een goede zaak, als gemeenten de middelen zouden krijgen om de zorgtaak goed uit te voeren. Maar het Rijk decentraliseert om te bezuinigen: de zorg lokaal regelen is beter, en moet daarom ook goedkoper kunnen. Ik vind dat te kort door de bocht”, zegt Douwe.
Maatregelen en gereedschappen
Douwe: “Bij een melding van woonoverlast, komen de Woningwet en Omgevingswet in beeld. Hierin staat hoe jouw woning eruit moet zien, zoals de minimale hoogte van deuren of de aanwezigheid van trapleuningen. Als jouw woning hier niet aan voldoet, heeft de gemeente reden tot dwang. Dit kan met een dwangsom of bestuursdwang. Je bepaalt de ernst van de situatie en welke vorm van dwang nodig is met de clutter image rating scale en het escalatiemodel. De situatie vergelijk je met negen foto’s per ruimte, om te bepalen hoe groot de rommel is én wat een passende maatregel is. Bij nul is ingrijpen niet nodig, waar bij negen acute nood is om op te ruimen. Laat dit inschalen door meerdere mensen, want de brandweer heeft een ander perspectief dan bemoeizorg. Het gemiddelde getal is dan leidend”.
Een casus in de gemeente
“Ik ben zelf betrokken geweest bij een meneer in een Friese gemeente. Deze meneer was goed opgeleid en deed mee in het sociale leven, maar nodigde nooit mensen thuis uit. Een van de buren diende een klacht in over de bouwkundige staat aan de buitenkant van de woning. De toezichthouder ging kijken en vond inderdaad dat de kozijnen niet in orde waren, maar hij mocht niet binnenkijken, dat is altijd al een indicatie”, stelt Douwe. “Kijkend door de brievenbus leek het pand wel erg vol te staan, en toen zijn wij erbij betrokken als adviseurs. Uiteindelijk is er besloten dat de toezichthouder de woning in moest en heeft de burgemeester hier machtiging voor verleend. De woning bleek overvol, zo vol dat er haast geen ruimte was om met twee voeten naast elkaar te staan. De meneer had daarnaast binnenmuren gesloopt om ruimte te maken voor spullen, waardoor de buitenmuren onstabiel waren. Deze situatie bleek zo gevaarlijk te zijn, dat hier direct is ingegrepen en opgeruimd”.
De informatiepositie tussen alle partners
“Je krijgt bij een melding van onbegrepen gedrag mogelijk te maken met tientallen samenwerkingspartners, van de politie, brandweer en boa’s, tot belastingdienst, jeugdzorg of installatiebedrijven. Dit maakt procesregie erg ingewikkeld, waardoor gemeenten huiverig zijn om met casussen als bovenstaand aan de slag te gaan. Ze hebben namelijk geen protocollen liggen en weten niet wat ze moeten doen. De opleiding Personen met onbegrepen gedrag van SBO brengt in kaart wat er juridisch mogelijk is voor ambtenaren én andere betrokken partijen bij meldingen van onbegrepen gedrag”, aldus Douwe.
Ga effectief om met meldingen van onbegrepen gedrag
“Je leert tijdens de opleiding het juridisch kader van het bestuursrecht kennen, en Fleuranne en ik vertalen dit juridische kader vervolgens naar een praktische oplossing. Als er besloten is om een woning op te ruimen, hoe pak je dat aan? Wie heb je nodig en hoe communiceer je erover? Dit protocol, tot de schaftkeet aan toe, lichten we toe”, sluit Douwe af. Wil jij het proces in jouw gemeenten effectief regisseren om zodoende het gevaar én aantal meldingen van onbegrepen gedrag te verminderen? Meld je dan aan voor de opleiding Personen met onbegrepen gedrag. Vraag de brochure aan voor meer informatie over het programma. De opleiding is ook volledig op maat als Incompany-traject te volgen.
