Naar rotte appels vissen

Een piloot die geen vliegbrevet heeft of een museumdirecteur die zijn hele cv bij elkaar liegt. Om waargebeurde schandalen als deze te voorkomen, grijpen bedrijven steeds vaker naar methoden om sollicitanten op betrouwbaarheid te ‘screenen’. Ideaal voor werkgevers die rotte appels eruit willen vissen, maar niet zonder risico voor de werknemers.

René Reijenga, directeur van Screenen.com en spreker op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit,verricht met een team bestaande uit psychologen, onderzoek experts, interviewspecialisten, criminologen en recherche-experts screenings voor (semi)overheden en bedrijven.

Miljarden euro’s schade per jaar

Drie op de vier cv’s bevatten leugens. 94 procent van de fraudeurs is bij de sollicitatie niet gescreend. Dit soort sollicitatiefraude kost het Nederlandse bedrijfsleven miljarden euro’s per jaar. Als je de verkeerde persoon aanneemt lijd je imagoschade. Bovendien kost het veel tijd en moeite om een nieuwe sollicitatieronde te starten. Het kan dus veel opleveren als je de verkeerde personen vooraf onderschept.

Screening

Het is een argumentatie die voor veel bedrijven hout snijdt. Screening staat ineens op de agenda. We krijgen veel aanvragen van grote bedrijven die sollicitanten willen checken, maar niet weten wat ze wel en niet mogen doen. De aanleiding is een incident in het bedrijf zelf of een geval in de media, zoals het schandaal omtrent kinderdagverblijfmedewerker Robert M.

Onderdeel van sollicitatieprocedure

Volgens onderzoek van de Levent Group wordt in Amerika 80 procent van de kandidaten gescreend als onderdeel van de sollicitatieprocedure. In Nederland is dit 20 procent. Bij de helft gaat het om verplichte screeningen vanwege werken in de financiële sector of bij de overheid. Bij de andere helft gaat het vooral om bestuurders, ambtenaren of mensen met toegang tot vertrouwelijke informatie. Maar ook steeds meer kandidaten in de logistieke sector worden aan een onderzoek onderworpen, vaak omdat dit voor het zakendoen met Amerika vereist is vanwege antiterrorismewetgeving.

Verschillende manieren

Er zijn veel manieren om mensen door te lichten, leert een rondgang op het internet. Bedrijven kunnen zelf diploma’s en referenties nabellen en een kandidaat nazoeken op internet. Of ze kunnen er een bureautje voor inhuren. Die zoekt voor hen verschillende registers – zoals de Kamer van Koophandel of het kadaster – na of haalt de kandidaat door de psychologische molen door hem te testen op competenties, stressbestendigheid en risicosituaties, maar ook op zijn omgeving, persoonlijkheid en integriteit. En het gaat steeds verder.

Privacygevoelige gegevens

Gegevens waar de recherchebureaus niet bij kunnen, laten ze de kandidaat zelf opvragen. Deze kan inzage geven in privacygevoelige gegevens van de gemeente, justitie, schuldhulpverlening, Europol en Bureau Krediet Registratie (BKR). Het aantal Verklaring Omtrent Gedrag-aanvragen (VOG), voor het merendeel bedoeld voor werkgevers – is in drie jaar gestegen van 380 naar 480 duizend. Volgens de Vereniging Beveiligingsmanagers Nederland (VBN) zeggen kandidaten niet vaak nee. Als je niets fout hebt gedaan, heb je niets te verbergen, lijkt het credo.

Richtlijn

Maar mag dit allemaal zomaar? Als je de door VBN opgestelde richtlijn volgt, kun je niets fout doen. De kandidaat geeft toestemming voor ieder onderzoek en krijgt het resultaat altijd van tevoren in te zien. Als er iets negatiefs uitkomt krijgt hij de mogelijkheid dit uit te leggen. Als het dan nog foute boel is, is het aan hem of het onderzoek wordt doorgestuurd naar de opdrachtgever of wordt vernietigd.

Vergunning

Toch gebeuren er ‘wel wat vreemde dingen in de markt’. Screeningbedrijven schieten als paddenstoelen uit de grond en zijn lang niet allemaal even koosjer. ‘Wij hebben een recherchevergunning van justitie, waardoor onze methode en eigen personeel wordt gecontroleerd door politie en justitie. Er zijn ook veel bedrijfjes die zo’n vergunning niet hebben. Niet verboden, maar als klant je weet niet exact wat daar gebeurt.’

Geen schijn van kans

En dat kan ongelukkig uitpakken voor een kandidaat. Arbeidsrechtspecialist René Hoogland kan hierover meepraten. ‘Een klant van mij is door een collega als prostituee aangeboden op internet, als grap. Als dit er bij zo’n onderzoek uitkomt, heeft hij geen schijn van kans.’ Dat de werkgever wederhoor haalt is in veel gevallen een onrealistische scenario, denkt René Hoogland. ‘Als iemand een smetje heeft, gaat hij direct in de papierversnipperaar. En krijgt een officiële brief met een smoesje van de werkgever.’

Onderzoeksmethoden

Het toegenomen aanbod aan onderzoeksmethoden is volgens René Hoogland alleen in het voordeel van de bedrijven. ‘Je kunt niet liegen, want werkgevers kunnen van alles over je te weten komen. Het lastige is dat werkgevers er allerminst eerlijker op zijn geworden de laatste paar jaar. Geen enkele baas durft meer te zeggen waarom hij iemand afwijst, uit angst voor een rechtszaak vanwege discriminatie of iets dergelijks. Als hij alles van tevoren onderzoekt, kan hij ten minste tijdens de procedure zonder veel gedonder van de kandidaat af.’

Klachten

Bij de Nederlandse Vereniging voor Personeelsmanagement (NVP) komen er steeds meer klachten binnen op zulke afwijzingen. Volgens voorzitter Debby Wentink-Kolk: ‘Een werkgever moet een sollicitant op basis van geschiktheid en niet vanwege een Google-resultaat afwijzen.’ Toch wijst Debby Wentink-Kolk niet alleen met de beschuldigende vinger naar de bedrijven. ‘Het is ook de verantwoordelijkheid van de kandidaat zelf als hij alles zomaar op internet zet of de werkgever zijn geboortecertificaat geeft zonder daar over na te denken.’

Meer weten?

Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leert u hoe u komt tot een integriteitsbeleid voor uw organisatie.

Op de cursus Waarheidsvinding leert u hoe u door de waarheid te achterhalen een einde kan maken aan een ongewenste situatie.

Op de cursus Wetgeving & Security leert u wat de juridische mogelijkheden en onmogelijkheden zijn van security.

Bron: Levent Group