Personen met verward gedrag

In onze dynamische samenleving gaat de tijd snel. Vanaf 1 oktober 2018 dienen alle gemeenten in Nederland voor personen met verward gedrag, een integrale domein overschrijdende, sluitende aanpak te hebben georganiseerd. Zijn wij er klaar voor?

Luc Hoogstraten, adviseur bij C3 Group en voormalig beleidsmedewerker veiligheidsbeleid bij de gemeenten Montfoort en IJsselstein.

De vraag die wij ons nu al kunnen stellen “zijn wij er dan ook met zijn allen ook echt klaar voor?”

Bij bekende televisieprogramma’s van weleer zoals “Ter land, Ter Zee en in De Lucht” of “Fiets ´m erin”, werd voor de start door de presentator steevast tegen de deelnemers gezegd “zijn wij er klaar voor? ”. Niet dat ik deze succesvolle tv-spelletjes echt zou willen vergelijken met de opdracht van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Paul Blokhuis maar er zijn toch wel wat overeenkomsten. In beide situaties gaat het om een grote uitdaging en een race tegen de klok. In beide situaties moet er veel nagedacht worden over een “concept”, een uitvoeringsplan, het praktisch uitvoeren van het plan. Een belangrijk issue is de vorming van een goed team en de integrale samenwerking. Teamwork. Een constructiefoutje in het ontwerp of een stuurfout van een team lid op de schans of zeephelling en alle moeite is tevergeefs geweest. De bedachte creatie en het team vallen letterlijk in het water. Zo is het ook bij de ontwikkeling van de integrale domein overschrijdende sluitende aanpak. Is het concept niet degelijk of werkt een partner niet mee in de uitvoering van de aanpak dan wordt het beoogde resultaat niet behaald.

De helpende hand van de centrale overheid, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), de VNG en bedrijven

Om de gemeenten warm te maken voor het idee en een eind op weg te helpen werd het Aanjaagteam verwarde personen gevormd. Dat team werd later opgevolgd door het Schakelteam Personen met Verward Gedrag. VNG kwam met de bouwstenen, De bouwstenen hangen onderling nauw samen en vormen gezamenlijk de basis voor een goedwerkende aanpak. Movisie leverde bij de gemeenten de preventiewaaier aan.

Toch zitten veel gemeenten nog met de nodige vragen

Er zijn gemeenten en sociale partners die zich afvragen wat is nu precies verward gedrag. Is een verward persoon hetzelfde als een persoon met verward gedrag? Wie bepaalt dat en benaderen alle betrokken partners dit vraagstuk op een uniforme wijze. Wat als bepaalde betrokken partijen bij de aanpak vinden dat er sprake is van een persoon met verward gedrag, terwijl andere bij de aanpak betrokken partners dat juist niet vinden en dat er geen aanpak nodig is of erger nog daarover niet in een overleg van gedachten willen wisselen. Uitwisseling van privacygevoelige gegevens levert vaak een barrière op voor een goed overleg. Uit de woorden van de staatssecretaris valt op te maken dat hij de integrale domein overschrijdende sluitende aanpak vooral ziet als het maken van samenwerkingsafspraken met en tussen de diverse sociale en veiligheidspartners. Deze afspraken vormen de basis voor een vorm van samenwerking maar leveren in mijn optiek niet de maatwerkoplossingen op die nodig zijn om echt resultaten te boeken. In feite is elke casus een zaak op zich die specifiek maatwerk vereist van alle betrokken partners. Meer concreet geformuleerd de samenwerkingsafspraken moeten per casus leiden tot concrete plannen van aanpak die feitelijk door de betrokken partijen in samenwerking worden uitgevoerd.  Dan zijn er nog de nodige vragen over hoe bepaalde groepen personen moeten worden benaderd.

Wat te doen met de personen met een licht verstandelijke beperking?

Voor een deel van de 2,5 miljoen Nederlanders met een licht verstandelijke beperking (LVB) is het huidige maatschappelijk leven vaak te ingewikkeld. Daar raken deze menen verward van, maar zijn dat dan direct “personen met verward gedrag”.   We weten ook dat 30 tot 40% van de mensen in gevangenissen en de daklozenopvang een lichte of zwaardere verstandelijke beperking heeft en zich daardoor anders of vreemd gedraagt. Is daarvoor ook de integrale domein overschrijdende sluitende aanpak bedoeld. Het is ook zo dat niet elke persoon die zich vreemd gedraagt een gevaar is voor zichzelf, zijn familie, woonomgeving of de maatschappij. Moet daar een plan van aanpak worden gemaakt. Daar tegenover staan personen met verward gedrag die wel een gevaar zijn voor zichzelf, de woonomgeving of de maatschappij. Daarvoor is sociaal-maatschappelijke of andersoortige zorg nodig. Maar soms zijn de gedragingen gericht op radicalisering, geweld, crimineel gedrag en soms verstoring van de Openbare Orde. Dan is een andersoortige hulp of justitieel ingrijpen nodig. “Straf of zorg” is dan de kardinale vraag die voorligt. Kortom veel vragen die alleen in een afstemmingsoverleg met alle betrokken sociale- en veiligheidspartners beantwoord kunnen worden. In dit kader kan het rapport van de WRR “‘Weten is nog geen doen” een eyeopener zijn. Naast denkvermogen is ‘doenvermogen’ minstens zo belangrijk om aan de hoge eisen van de participatiesamenleving te kunnen voldoen. De overheid verwacht van burgers steeds vaker dat ze zelfredzaam zijn op het gebied van gezondheid, persoonlijke financiën en de arbeidsmarkt. De WRR vraagt met dit rapport aandacht voor het belang van niet-cognitieve vermogens, zoals een doel stellen, in actie komen, volhouden en om kunnen gaan met verleiding en tegenslag.

Onderzoek van het Schakelteam in 2017

Op verzoek van de ministeries Volksgezondheid Welzijn en Sport en Veiligheid en Justitie en de VNG heeft het Schakelteam Personen met Verward Gedrag in 2017 de lokale doorzettingsmacht per regio geïnventariseerd. Het team constateerde daarbij in 2017 dat er voldoende geregeld is of nog te regelen qua bevoegdheden en mandaten. Bij de dagelijkse praktijk vallen nog steeds veel mensen tussen wal en schip. Ergo implementatie en uitvoering van de afspraken laat nog te wensen over.

Landelijke monitor 2018

In de in maart 2018 gehouden landelijke monitor geven veel gemeenten aan dat zij de nodige uitdagingen ervaren bij het tot stand brengen van een goedwerkende aanpak. Zo zijn er zorgen over het wegvallen van (rijks)subsidies, de beschikbaarheid van passende zorg en de wetgeving rond privacy, het mogen delen van informatie. Om nog maar even te zwijgen over de problemen rond het tot stand brengen van de multidisciplinaire samenwerking. Het Schakelteam heeft in het rapport geadviseerd te investeren in het gezamenlijk organiseren van doorzettingskracht in plaats van doorzettingsmacht. Verbeter de regie op een integrale en persoonsgerichte aanpak (casusregie) met als opdracht: “Los op, of schaal op”.  Een geweldig advies maar daar liggen in de praktijk juist de problemen. Een goed functionerend PGA levert maatwerk op voor de plannen van aanpak.

Tussenbericht van het Schakelteam Personen met verward gedrag “Weerbarstige werkelijkheid”

Uit de laatste berichten van het Schakelteam Personen met Verward Gedrag kan je opmaken dat niet elke gemeente even ver is en dat er van een landelijke dekking nog geen sprake is. Op steeds meer plekken in het land ontstaan er goede initiatieven en groeit langzaam het besef dat zorg voor deze kwetsbare groep mensen een betere samenwerking vereist. Gemeenten zijn dan ook redelijk positief over wat zij de afgelopen tijd bereikt hebben. Aandachtspunten liggen vooral in het maken van de vertaalslag naar de praktijk en/of structurele afspraken over borging en financiering. Daarnaast moet de omgeving van de persoon en de betrokkenheid van familie bij de behandeling van cliënten nog meer aandacht krijgen. Niet alle gemeenten zijn er dus volledig klaar voor.
Een goed integraal domein overschrijdende sluitende aanpak voor personen met verward gedrag kan alleen worden gerealiseerd door een goede Persoonsgerichte Aanpak (PGA). Alle betrokken sociale- en veiligheidspartners delen informatie over personen met verward gedrag, stemmen gezamenlijk af over de aanpak en het uitvoeringsplan. Binnen de PGA wordt de procesregie vormgegeven en de uitvoering van de aanpak en het resultaat gemonitord. Door de C3Group is hiervoor een SMART ingerichte applicatie ontwikkeld die al door een aantal gemeenten met succes wordt gebruikt.

Meer weten?

• Op het congres Personen met verward gedrag hoort u hoe u samen met uw partners samenwerkt aan de aanpak van personen met verward gedrag.
• Op de opleiding procesregisseur personen met verward gedrag leert u hoe u de opvang en hulpverlening voor personen met verward gedrag organiseert in uw gemeente.
• Op de cursus Suïcide preventie leert u hoe u voorkomt dat personen vroegtijdig een poging doen om een eind aan hun leven te maken.
• Op de opleiding coördinator eenzaamheid en sociaal isolement leert u hoe u de sociale cohesie bevordert en eenzaamheid en sociaal isolement waar mogelijk voorkomt en waar nodig doorbreekt.
• Op de cursus Inzicht in de Verslavingszorg leert u hoe u de opvang en hulpverlening organiseert voor personen met een verslaving.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leert u hoe u informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met uw veiligheidspartners.