Systeemgerichte benadering van radicalisering

In aanloop naar het congres Radicalisering & terrorisme op 31 mei 2016 op The Hague Security Delta Campus interviewde wij Marjan Möhle, adviseur bij JSO, spreker op het congres en docent op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme. Marjan geeft haar visie op de grootste dreiging binnen de Nederlandse samenleving en actuele ontwikkelingen m.b.t. radicalisering en terrorisme.

Wat zijn actuele ontwikkelingen op het gebied van radicalisering en terrorisme?

Gelukkig is er ook steeds meer aandacht voor het voorkomen van radicalisering. In de media krijgen zeker na de aanslagen de terreurdreiging en de veiligheidsrisico’s de meeste aandacht, maar langzamerhand zie je ook bij steeds meer mensen het besef komen dat niet alleen de politie en de AIVD een taak hebben bij het tegengaan van radicalisering, maar wij allemaal. Daarnaast zie je dat er ook steeds meer zorgen zijn over polarisatie in het algemeen, mensen kunnen verschillende kanten op radicaliseren en dat is sowieso al een bedreiging voor het klimaat in onze samenleving. Ik ben zelf ook blij dat we voorbij het stadium van afvinklijstjes met signalen komen. Handvatten bij het signaleren zijn ontzettend belangrijk, maar je moet oppassen dat het geen momentopname wordt. Het is veel belangrijker om te kijken naar het proces dat een jongere doormaakt dan naar alleen uiterlijke veranderingen. Je kan je voorstellen dat een terrorist die echt iets van plan zelf al wel op het idee komt om zich juist zo onopvallend mogelijk te kleden. Juist dan moet je je zorgen gaan maken. Het gaat er dus om dat je op school en in de wijk veel investeert in contacten zodat je juist deze ontwikkelingen goed kan volgen. En dit kan een wijkagent, een jongerenwerker of een docent nooit alleen. Hiervoor heb je echt verbinding en vertrouwen op verschillende niveaus nodig.

Welke trends houdt je nauwlettend in de gaten?

Als het gaat om het aanpakken van radicalisering groeit de aandacht voor een meer systeemgerichte benadering. Hierbij wordt al langer gekeken naar exit-programma’s uit Duitsland en Scandinavië maar ook als het gaat om preventie zou je hier nog veel meer in kunnen doen. De gemeente Utrecht zet bijvoorbeeld ook nadrukkelijk in op een dialoog tussen inwoners om een aantal van de onderliggende oorzaken van radicalisering zoals uitsluiting en discriminatie aan te pakken. Ook bijeenkomsten voor ouders horen hierbij. Hierbij is het uiteraard belangrijk ouders niet te benaderen als ouder van een mogelijke terrorist, maar juist te starten vanuit de gezamenlijke inspanning om kinderen en jongeren een positieve plek te kunnen geven in de Nederlandse samenleving. Een andere trend is de toenemende aandacht voor evidence-based werken die al langer bestaat in zowel de hulpverlening als bij justitie, maar die nu ook toegepast wordt op het tegengaan van radicalisering. Natuurlijk is dit niet altijd makkelijk. Je kan nog zoveel weten over de risicofactoren van radicalisering, deze kunnen toch van persoon tot persoon steeds weer verschillen. Bovendien zijn niet al deze factoren te beïnvloeden en is achteraf vaak moeilijk te bepalen of een bepaalde uitkomst nu het gevolg is van een interventie of dat er andere dingen hebben meegespeeld. Maar dat we samen wel steeds meer ‘harde’ kennis proberen op te bouwen hierover is natuurlijk positief. Alleen goede bedoelingen is niet meer genoeg in deze tijd.

Waar zie je de grootste dreiging binnen de Nederlandse samenleving en op welke manier kunnen we dit als gemeenschap aanpakken?

Ik noemde al eerder de polarisatie. Tegenstellingen lijken steeds scherper te worden en het geluid van het ‘midden’, dat nog steeds behoorlijk groot is, wordt minder gehoord. En ik kan mij ook voorstellen dat mensen met een meer genuanceerde mening ook gewoon geen zin hebben om aan zo’n gepolariseerd debat deel te nemen of zich hier ook niet veilig bij voelen. Resultaat is dus dat mensen vooral gelijkgestemden treffen, of dit nu op een dialoogbijeenkomst bij het buurthuis om de hoek of op een internetforum is. Dit is dus zeker een bedreiging. Ik vind het ook lastig, maar ik denk wel dat je het kan doorbreken door de onderwerpen soms wat minder groot te maken. Ik hoef met mijn buurman geen onderhandelingen te voeren over een oplossing voor de oorlog in Syrië, maar we kunnen het wel met elkaar hebben over hoe we in de buurt met elkaar omgaan en hoe we het leven voor elkaar en voor onze kinderen in het hier en nu mooier en beter kunnen maken.

Hoe zie je de toekomst van de veiligheidssector, wat zijn veelbelovende innovatieve aanpakken rondom radicalisering en terrorisme?

Ik zie in de veiligheidssector, denk bijvoorbeeld aan de politie, steeds meer centralisatie, terwijl er tegelijkertijd in het sociaal domein steeds meer gedecentraliseerd is. Ik zie hierbij wel een groeiend spanningsveld waarbij je moet oppassen dat het beleid nog wel op elkaar aansluit en er geen verwarring optreedt. Denk bijvoorbeeld aan het toenemende aantal BOA’s dat nu in aanvulling op de politie door gemeenten wordt ingezet. Tegelijkertijd zie ik ook initiatieven waarbij de politie steeds meer samenwerkt met burgers om de veiligheid te vergroten, denk aan het project ‘Onwijze moeders’ in Rotterdam waarbij de politie doelbewust moeders opzoekt om hen te vertellen over de risico’s waar hun kinderen aan bloot staan. De politie laat hiermee zien dat juist vertrouwen hebben in de kracht van deze moeders om hun kind te helpen hier weerstand aan te bieden. Een dergelijke aanpak is zeer veelbelovend en kan je ook op andere thema’s dan overlast en jeugdcriminaliteit toepassen, waaronder radicalisering.

Congres Radicalisering & Terrorisme 2016: wat kunnen bezoekers verwachten?

We kijken er naar uit om in onze werksessie samen met de deelnemers verder te bouwen aan nieuwe ideeën en initiatieven om radicalisering te voorkomen en aan te pakken. We geven een beeld van wat er al is maar we laten ook voorbeelden uit het buitenland zien die ons kunnen inspireren. Hierbij willen we vooral ook aansluiten bij de ontwikkelingen in de rest van de samenleving zoals de transformatie in het sociaal domein. Hier liggen ook veel kansen als het gaat om een integrale aanpak waarbij ouders, net zoals andere burgers, ook betrokken worden én aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid. Niet met een wijzend vingertje, maar gewoon omdat hun kind hen nodig heeft om een plek te vinden in deze samenleving en mee te kunnen en mogen doen.

Meer weten?

Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (religieuze) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.