Van cultuurverschillen naar radicalisering

Het nieuws stond er een tijdje geleden vol mee: bezetting van megastallen door dierenactivisten. Zij kwamen in opstand tegen het houden van grote aantallen dieren in één stal. Volgens de wet legaal, maar volgens de dierenactivisten niet. Iets nastreven vanuit een overtuiging, maar wat niet door de wet is toegestaan is een vorm van radicaliseren. In dit interview spreken wij drs. Yassir Houtch, oprichter van adviesbureau De Verbinders in Tilburg over omgaan met cultuurverschillen en voorkomen van radicalisering.   

De Verbinders voert opdrachten uit voor het ministerie van Justitie en Veiligheid en het Ministerie van Sociale Zaken op het gebied van  radicalisering en extremisme. Ook verzorgt De Verbinders trainingen in Intercultureel sensitief handelen (ISH). Na een universitaire opleiding in Engelse sociolinguïstiek in Marokko, studeerde Yassir interculturele Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Tilburg. ‘Niemand is hetzelfde’, geeft Yassir aan. ‘Culturele verschillen spelen niet alleen tussen culturen, maar ook tussen gezinnen en lagen van de bevolking. Het is belangrijk om daar goed naar te kijken, om proberen te begrijpen wat een ander doet. In de wetenschap worden deze subculturele verschillen met de term superdiversiteit aangeduid’

Wat is intercultureel sensitief handelen?

Intercultureel sensitief handelen is binnen je werkveld rekening houden met de culturele achtergrond van degene met wie je werkt. Bijvoorbeeld door je schoenen uit te doen als je bij een Turks gezin komt of door rekening te houden met gevoelens van schaamte als je met een Hindoestaanse jongere het gesprek aangaat over relaties. Interculturele sensitiviteit is erg van belang voor hulpverleners die werken met verschillende culturele groepen: jongerenwerkers, wijkagenten, leerkrachten en pedagogisch werkers en zo voort.

Hulpverleners moeten de interculturele verschillen van mensen herkennen en respecteren om tot een goed gesprek te komen met wederzijdse integratie en tolerantie. Er zijn verschillende fases die komen kijken bij intercultureel sensitief handelen;

Fase 1. Ontkenning

Fase 2. Weerstand

Fase 3. Minimalisering

Fase 4. Aanvaarding

Fase 5. Aanpassing

Fase 6. Wederzijdse integratie/ tolerantie

Wanneer jongeren bijvoorbeeld de uitspraak doen ‘alle buitenlanders weg, het zijn geen Nederlanders’ zitten zij in de ontkenningsfase. Een hulpverlener gaat dan met hen in gesprek om alle fases van intercultureel sensitief handelen te doorlopen om uiteindelijke te komen tot een vorm van wederzijdse integratie en tolerantie.

Wat is de top tien veel voorkomende dilemma’s tijdens een interculturele ontmoeting met een geradicaliseerde?

Er kunnen heel veel dilemma’s ontstaan tijdens een interculturele ontmoeting met een geradicaliseerde. Veroordelen van elkaar op basis van aannames die in de media zijn vermeld is er een. “Dat gebeurt vaak wanneer hulpverlener en cliënt elkaar niet (willen) verstaan, of wanneer er geen vertrouwen is,” zegt Yassir. Andere dilemma’s zijn het controleren van inlevingsvermogen en impulsief reageren. Hulpverleners zijn professionals en moeten oppassen met het delen van informatie over persoonlijke ervaringen en tegelijkertijd worden ze geconfronteerd met aanrijpende verhalen waardoor zij iets concreets mee moeten. Dat levert ruis op en maakt het contact met de hulpbehoevende moeilijker.

“ Onbekend is vaak ongewild,” zegt Yassir Houtch. “ Ik zie vaak autoritair gedrag als een escape waardoor het vertrouwen in de persoon totaal ontbreekt. Sommige wijkprofessionals kunnen ook moeilijk de situatie waarin de geradicaliseerde persoon zich verkeert duiden. Soms ligt het de kennis van de culturele eigenschappen van de persoon. Wanneer een persoon zich afschermt van de samenleving omdat hij een gevoel van onrechtwaardigheid ervaart of omdat hij het systeem wantrouwt dan is het van essentieel belang om extra aandacht aan te besteden. Autoritair optreden helpt niet en kan de radicalisering verder negatiever maken.’

Hoe voer je een succesvol intercultureel gesprek uit?

Verschillende aspecten zijn van belang om een succesvol intercultureel gesprek te voeren.

De voorbereiding moet goed zijn. ‘Voor het gesprek plaatsvindt is het belangrijk dat je een goede voorbereiding hebt gedaan. Deze voorbereiding heeft een technische en een persoonlijke kant.

Ook de mate van de bewustwording tijdens het handelen. Het is belangrijk dat je bewust bent van wat de situatie is en hoe je hier het beste mee om kan gaan. Houd de zes hierboven genoemde fasen in je je hoofd. Tijdens het gesprek blijf rustig en pas de LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen) methode toe. Ben je bijvoorbeeld bewust van het uiterlijk van de persoon waarmee je het interculturele gesprek voert en ga bij jezelf na waarom hij/zij zich zo gedraagt. Begin het gesprek met een neutraal onderwerp, zoals ‘Waar zullen we het over hebben?’ om de druk van het gesprek af te halen. Tot slot je emoties blijven controleren. Soms spreekt men over een onderbuikgevoel. Ik zeg: check it again! Verzilver je waarnemingen door de feiten, persoonlijke meningen en onjuistheden van de gesprekspartner uit elkaar te onderscheiden. Zo blijf je de baas over je emoties en de leider tijdens de interactie,’ aldus Yassir Houtch.