SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Door prof. mr. J.G. Brouwer, hoogleraar Recht en Samenleving aan de Rijksuniversiteit Groningen, directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid
Nederland heeft de strengste voetbalwetgeving ter wereld, stelt Jan Brouwer. Als supporters hiervan beter op de hoogte zouden zijn, zou het afschrikwekkende effect volgens hem veel sterker zijn.
En weer ging het weer fout. Dit keer probeerde een zichzelf supporter van FC Groningen noemende man het veld op te rennen. Gelukkig belette een heldhaftige steward dat. Een andere hooligan sloeg een speler die de onrust op de tribune wilde sussen op zijn hoofd.
Steevast krijg ik de volgende dag dan de stelling voorgelegd: Die Voetbalwet werkt toch niet. In een flauwe bui reageer ik dan: ‘Nee, en dat geldt ook voor het Wetboek van strafrecht. Dat stelt op moord en doodslag de hoogst denkbare straffen. Toch vallen er in Nederland zo’n 125 slachtoffers per jaar te betreuren. Eens in de acht dagen gaat het om een vrouw in de relationele sfeer!’
Kan het dan niet beter?
Wat ik hiermee wil zeggen, is dat wat we ook verzinnen wangedrag nooit helemaal door wetgeving valt uit te bannen. Maar kan het dan niet beter? We hebben hier slechts een zwakke versie van de Engelse Voetbalwet, aldus voetbalinsiders en zelfs de hoogste politiebaas Frank Paauw belast met de bestrijding van voetbalvandalisme.
Die laatste zou toch beter moeten weten. Want wat we hier hebben, is de strengste voetbalwetgeving ter wereld. Vele malen strenger dan de veel geroemde Britse Anti-Hooligan Act. Maar het gaat bij ons om wetgeving die verscholen zit tussen uiteenlopende regels en voorschriften.
Als supporters beter op de hoogte zouden zijn van deze rigide wettelijke voorschriften, dan zou er in ieder geval een veel sterker afschrikwekkend effect vanuit gaan dan nu het geval is. Om die reden een overzicht. Alsook een tweetal suggesties om de handhaafbaarheid van maatregelen te vergroten.
Drie soorten sancties
Supporters van voetbalclubs die rotzooi trappen kunnen in ons land krijgen te maken met drie soorten sancties: strafrechtelijke, civielrechtelijke en bestuursrechtelijke. Wat houden die in?
1) Strafsancties: Als eerste krijgt een hooligan te maken met het strafrecht, bijvoorbeeld omdat hij zoals in het recente Groningse geval zich schuldig heeft gemaakt aan mishandeling. Beschikt het Openbaar Ministerie (OM) over voldoende bewijs heeft, dan kan een hooligan op een fikse sanctie van de strafrechter rekenen. Dit kan een vrijheidsstraf zijn, maar ook een taakstraf, boete of maatregel.
2) Civielrechtelijke sancties: Daarmee is de kous voor een hooligan zeker niet af. Het OM stelt alle voetbalvandalisme gerelateerde feiten en gegevens ter beschikking van de KNVB. Hiervoor is in 2000 een wettelijke grondslag gecreëerd. Anders dan in Engeland gaat het niet alleen om strafbare feiten die tijdens en rondom een wedstrijd zijn gepleegd. Voetbal gerelateerde strafbare feiten buiten de wat de Engelsen noemen ‘match period’ worden ook doorgegeven.
Zo kregen supporters van twee rivaliserende clubs uit Limburg al eens flinke stadionverboden omdat ze doordeweeks tijdens een toevallige ontmoeting bij een tankstation met elkaar op de vuist gingen en hierbij sjaaltjes van hun club droegen.
Sancties zonder rechterlijke tussenkomst
De KNVB heeft de wettelijke taak sancties op te leggen zonder rechterlijke tussenkomst wanneer de openbare orde is verstoord. In Engeland kan uitsluitend de rechter op verzoek van de burgemeester een maatregel opleggen.
De lengte van een landelijk KNVB-stadionverbod kan oplopen tot 30 jaar. De PSV-supporter die tijdens de wedstrijd PSV-Sevilla de keeper aan viel, kan daar op rekenen. Eerder werd die sanctie opgelegd aan de Ajaxhooligan die de doelman van AZ te lijf ging. Vergelijk dat eens met de maximale looptijd van een civielrechtelijke ‘banning order’ in de Engelse Anti-Hooligan Act: maximaal 3 jaar.
Anders dan de Engelse rechter kan de KNVB ook boetes opleggen: 1500 euro per elk niet-nageleefd KNVB-voorschrift. Ruwweg vallen de KNVB-voorschriften samen met strafbare feiten. Daarnaast legt de KNVB ook altijd nog een extra boete op voor het in diskrediet brengen van het voetbal.
De bewijsmaatstaf die de KNVB hanteert, is lager dan die van de strafrechter. Iemand die bij de strafrechter vrijuit gaat wegens gebrek aan bewijs, kan bij de KNVB heel goed veroordeeld worden. Dat kan zelfs als hij deel uitmaakte van een groep die zich schuldig maakt aan supportersgeweld zonder dat hij daadwerkelijk zelf iets heeft misdaan.
In Engeland is een dergelijke veroordeling voor ‘je was erbij, dus je bent erbij’ een stuk lastiger. De Engelse rechter ziet streng toe op dit leerstuk ‘quilty by association’.
Formeel staat beroep open tegen een KNVB-maatregel bij een interne commissie rechtsbescherming van de KNVB maar veel stelt dat niet voor.
Overtreding stadion omgevingsverbod is misdrijf
3) Bestuursrechtelijke sancties: Als een supporter over de schreef gaat, is ook de burgemeester bevoegd maatregelen nemen. Die kan een stadion omgevingsverbod opleggen in combinatie met een meldplicht. Dat kan hij op grond van wat in de volksmond bekend staat als de Voetbalwet. Wordt het verbod of meldplicht overtreden, dan maakt de hooligan zich schuldig aan een misdrijf: negeren van een bevel van de burgemeester.
De lengte van een bestuursrechtelijk stadion omgevingsverbod is maximaal twee jaar indien opgelegd op basis van de Voetbalwet. Gebeurt het op basis van de Algemene plaatselijke verordening, dan kan het verbod een veel langere periode beslaan.
Handhaving sancties
Stadionverboden worden lang niet altijd nageleefd. Toch kent de Nederlandse voetbalwetgeving – anders dan de Engelse Anti-hooligan Act – een meldplicht. Een plicht van de burgemeester om zich tijdens de rust van een wedstrijd te melden op het politiebureau helpt echter weinig. Het gaat niet om een vrijheid benemende, maar een vrijheid beperkende maatregel. Dit betekent dat iemand binnen een kwartier weer in het stadion kan zitten.
Een meldplicht bij uitwedstrijden is wel uiterst effectief. Dan moet iemand zich melden op het ‘thuispolitiebureau’ terwijl zijn club uitspeelt. In theorie bestaat die bevoegdheid. De toepassing ervan is echter zo gecompliceerd en arbeidsintensief dat geen burgemeester er zich aan waagt. Het wordt hoogtijd dat de wetgever dit eenvoudiger maakt.
Gelijk optrekken met KNVB
De handhaafbaarheid zou ook sterk verbeterd kunnen worden als de burgemeester gelijk optrekt met de KNVB. Dan moet hij aan een stadionverbod van de KNVB een stadion omgevingsverbod verbinden. En op overtreding hiervan een bestuursrechtelijke last onder dwangsom stellen.
Een dwangsom is geen boete, maar een bedrag dat iemand verbeurt bij overtreding van het verbod. Dit betekent dat een hooligan per overtreding van het verbod bijvoorbeeld € 1000,- moet betalen. Hoogstwaarschijnlijk vindt hij een dergelijk risico te groot.
De Nederlandse voetbalwetgeving is geniepig, vilein en meedogenloos. En dan zwijg ik nog over de schadevergoedingsacties die hooligans boven het hoofd hangen. Dat wil niet zeggen dat er niet nog verbeteringen mogelijk zijn. De Engelse Anti-Hooligan Act kan hierbij niet als voorbeeld dienen. Aan de overzijde van de Noordzee vindt men al dat de Nederlandse wetgeving veel en veel te ver gaat.
Meer weten over de veiligheid bij evenementen?
Masterclassreeks Veiligheid bij Evenementen on tour
Een unieke kijk achter de schermen bij, waar 4 actuele thema’s worden uitgelicht:
- De Graafschap, Stadion de Vijverberg – voetbalgerelateerde incidenten
- Tilburgse kermis – crowdmanagement
- Prinsjesdag, de route van de koets – omgang risicovolle gebeurtenissen
- Royal Christmas Fair, Den Haag – invloed van weersomstandigheden
4 dagen – start 13 juni – Meer informatie >>
Opleiding Coördinator Evenementenveiligheid
Er wordt uitgebreid stil gestaan hoe je in deze huidige tijd samen met jouw publiek en private partners toch een veilig evenement kunt inrichten.
Je leert de belangrijkste wet- en regelgeving vertalen naar jouw eigen praktijk en ontwikkel jezelf tot veiligheidsregisseur op jouw evenement. Inclusief praktijkcase Appelpop!
5 dagen – start 6 september – Meer informatie >>
