De vernieuwde UAV-GC 2025 vraagt om ander gedrag en vertrouwen

Waarom duurde het zo lang voordat de nieuwe UAV-GC er was? Welke wijzigingen zijn er doorgevoerd? En vooral: wat vraagt dit van opdrachtgevers en opdrachtnemers? Dennis de Raat ziet de vernieuwde UAV-GC 2025 als een kans om beter samen te werken – mits opdrachtgevers bereid zijn om los te laten en vertrouwen te geven.

Van 2005 naar 2025: uitstel en verwachting

De vorige versie, UAV-GC 2005, werd ruim twintig jaar gebruikt. Een herziening stond al in 2018 gepland, maar verscheen uiteindelijk pas in 2025. “We zouden in 2018 een nieuwe GC-versie krijgen. Het is nu 2025. Dat zegt genoeg. Veel meer partijen hebben zich erover gebogen dan het geval was bij de UAV-GC 2005. Meer dan 50 partijen hebben gereageerd op de in 2021 ter visie gelegde geactualiseerde teksten, waaronder aannemers, rijksoverheid, provincies, waterschappen, gemeenten, kennisinstellingen en advies- en ingenieursbureaus. Alles reacties zijn met zorg behandeld. De betrokkenheid bij de totstandkoming was hoog en dat heeft de nodige tijd gekost”. De UAV-GC 2025 is door het gekozen abstractieniveau niet alleen toepasbaar binnen GWW-projecten, maar ook binnen B&U-projecten. Tegelijkertijd is de toelichting omvangrijker geworden met de abstractere formulering.

Wat ging er mis bij toepassing van de 2005?

De belangrijkste les uit de UAV-GC 2005: opdrachtgevers gaven in de praktische toepassing te weinig ruimte en schreven nog vaak het ‘hoe’ voor. “Het idee achter de GC was altijd: de Opdrachtgever beschrijft wat hij wil, de Opdrachtnemer bepaalt het hoe. Maar in de praktijk zie je dat opdrachtgevers snel doorslaan in het voorschrijven van het “hoe” – de proceseisen – wat onder andere tot uiting kwam in te veel Documenten annex III en IV als afgeleide. We kennen allemaal de welbekende papieren tijgers – disproportionele en niet beheersbare contracten – waarmee beide Partijen worstel(d)en”. Te veel nadruk op het ‘hoe’ en te weinig nadruk op het ‘wat’ en geen oog voor de samenwerking, die ook een UAV-GC contract vraagt van Partijen, leidde tot onnodige tijdsdruk, gevoelens van wantrouwen, hogere kosten door het vele voorgeschreven ‘hoe’ en het door de Opdrachtnemer eigen moeten maken van hoe de Opdrachtgever wenste dat de Opdrachtnemer tot zijn ‘wat’ zou komen, een bemoeilijkte samenwerking en frustraties over en weer. De nieuwe versie van de UAV-GC moet dit patroon helpen doorbreken. Dit vraagt van de Opdrachtgever echter nog steeds loslaten en beginnen vanuit vertrouwen.

Belangrijkste wijzigingen in de UAV-GC 2025 volgens Dennis

1. Samenwerking en productief gedrag. Een belangrijke toevoeging is de verplichting tot productief gedrag en interactie. “De UAV-GC 2025 laat ruimte aan de Opdrachtnemer tot invulling van de eis. Het is niet verstandig gebleken dat de Opdrachtgever pas kennisneemt van de uitwerking van Opdrachtnemer – de door Opdrachtnemer gemaakte keuzen – op het moment van toetsing of Acceptatie op pas bij oplevering. Proactief gedrag en interactie – over en weer – in een zo vroeg mogelijk stadium voorkomt dat Partijen langs elkaar heen werken en/of verwachtingen over en weer niet op elkaar aansluiten en beide Partijen niet tevreden zijn met het resultaat. Dit proactief gedrag en interactie start al précontractueel. Volgens Dennis vraagt dit van (Kandidaat-)Inschrijvers om via de Nota-rondes al bij de aanbesteder/Aanbestedende dienst aan de bel te trekken als blijkt dat het beoogde UAV-GC contract weer de vorm aanneemt van een papieren tijger – disproportioneel, onbeheersbaar en daarmee risico op uitloop en extra (faal)kosten”.
2. Snellere wijzigingen. Door een toevoeging aan de bepalingen ‘Wijzigingen opgedragen door de Opdrachtgever’ ontstaat nu een mogelijkheid om de Opdrachtnemer een Wijziging Opdrachtgever uit te laten voeren, ook als de financiële gevolgen en consequenties ten aanzien van de planning nog niet vaststaan. De Opdrachtnemer moet zich schriftelijk hiertoe bereid verklaren en mag aan de verklaring voorwaarden verbinden. “Dat is voor beide partijen iets nieuws en daarmee mogelijk spannend, maar het voorkomt dat projecten mogelijk (deels) stil komen te vallen en/of vertraging oplopen. Dit stilvallen of vertragen gebeurde onder de UAV-GC 2005 geregeld omdat het bereiken van consensus veelal te lang duurde en/of er toch zonder opdracht werd gestart én zonder dat Partijen op voorhand duidelijke voorwaarden voor deze start overeen waren gekomen”.
3. Aansprakelijkheid en typeschades. Ten opzichte van de UAV-GC 2005 zijn de aansprakelijkheidsbepalingen nu concreter uitgeschreven. “Er is vastgelegd welke typen schade gelden en er geldt een cap op niet verzekerbare schade. Dat voorkomt eindeloze discussies en/of vele Nota-vragen”.
4. Getrapt uitwerkingsniveau. De UAV-GC 2025 maakt het mogelijk om met betrekking tot de Ontwerpwerkzaamheden van de Opdrachtnemer meer te differentiëren. “Die flexibiliteit voorkomt dat je contractvormen kunstmatig moet forceren en sluit beter aan bij de praktijk waarin delen van het ontwerp een verschillend uitwerkingsniveau hebben als start voor een Opdrachtnemer om op voort te borduren”.
5. Betere informatie over de ondergrond. Onder de UAV-GC 2005 is veel te doen geweest omtrent onduidelijkheden rondom wat aan te treffen in de bodem en wat aan te treffen als bodem. Te vaak is m.b.t. de bodem en bodemgesteldheid één en ander onvoldoende bepaalbaar voor (Kandidaat-)Inschrijvers. In de praktijk kwam het er te vaak op neer, dat er gedaan in de tenderfase m.b.t. de bodem en bodemgesteldheid te veel aannames moesten worden en hoe zorgvuldig deze ook geschieden, de Opdrachtnemer altijd de gevolgen droeg als deze aannames niet juist bleken te zijn na gunning, zeker t.a.v. de bodemgesteldheid. “De UAV-GC 2025 kent weliswaar geen separatie bepaling meer m.b.t. bodemaspecten maar voorziet een ruimere précontractuele informatieverstrekking door de Opdrachtgever m.b.t. de aan te treffen bestaande toestand, hetgeen moet leiden tot een betrouwbaar beeld met betrekking tot de geotechnische gesteldheid van de bodem, bestaande objecten, kabels en leidingen, verontreinigingen, ontplofbare oorlogsresten en zaken van materiële, historische of wetenschappelijke waarde. Dat maakt inschrijven realistischer, voorkomt het nu geregeld door marktpartijen gevoelde glazen bol-principe en biedt de Opdrachtnemer de mogelijkheid om – indien hij zorgvuldig heeft gehandeld in de tenderfase – na gunning een beroep te kunnen doen op de Opdrachtgever als de werkelijke toestand afwijkt van die welke een zorgvuldig Opdrachtnemer had mogen verwachten. De lang bepleitte annex Informatie heeft zijn intrede gekregen binnen de UAV-GC 2025”.

Kritiek en risico’s

De UAV-GC kreeg de afgelopen jaren regelmatig kritiek. Is GC nog wel levensvatbaar? Dennis ziet juist kansen. “Omdat nu ook de UAV en de Modelovereenkomst Bouwteam Duurzaam Gebouwd zijn vernieuwd en zeker de aanpassingen in de UAV ook weer leiden tot een andere risicoverdeling tussen Partijen, kan de nieuwe GC een interessant alternatief zijn. Geen enkel model is zaligmakend, het gaat om de juiste toepassing in de praktijk”. Wel benadrukt hij een risico m.b.t. toepassing van de UAV-GC 2025: de toelichting is dikker geworden en heeft geen juridische status, maar is wel essentieel om bepalingen goed te gebruiken. Daarnaast is de 2025-versie deels een consensusmodel: opdrachtgevers en opdrachtnemers hebben bepalingen uitgewisseld om elkaar tegemoet te komen.

Wat vraagt dit van partijen?

De nieuwe UAV-GC vraagt om volwassen gedrag en openheid. Vooral in de tenderfase moeten Partijen informatie en risico’s eerder en transparanter delen. “Het is bijna een soort huwelijksreis. Je gaat een relatie aan, je moet nieuwsgierig zijn naar elkaar en begrijpen waarom contracten zijn opgesteld zoals ze zijn”. Dennis wijst ook op een ander risico: steeds minder inhoudelijke kennis bij opdrachtgevers. “Als je als Opdrachtgever zelf geen gevoel meer hebt bij de inhoud en/of onvoldoende weet wat de Opdrachtnemer doet/hoe de Opdrachtnemer werkt, wordt het gevaarlijk om alles over de schutting te gooien. Je moet zelf nog voldoende feeling hebben en houden om de hetgeen je uitvraagt, terugkrijgt en/of loslaat op waarde te kunnen schatten. Je laten helpen door specialisten/adviseurs is bij verlies van eigen inhoudelijke kennis zeker wenselijk, echter maak jezelf als Opdrachtgever niet 100% afhankelijk van deze mensen. Je bent en blijft immers zelf de Opdrachtgever van jouw Opdrachtnemer. De nieuwe UAV-GC 2025 vraagt meer dan ooit dat Partijen aanhaken en aangehaakt blijven met elkaar”.

Relevantie van incompany-opleidingen

Met zoveel veranderingen is scholing onmisbaar. “Een incompany-opleiding UAV-GC geeft deelnemers inzicht in het gedachtegoed, in rechten en plichten, maar vooral in wat er misgaat in de praktijk. Het gaat om bewustwording en omdenken: alles wat je gewend was onder de klassieke UAV, werkt in de GC vaak precies andersom”. Juist daarom is dit hét moment voor organisaties om hun teams mee te nemen in de hernieuwde UAV-GC.

Leer de vernieuwde UAV-GC kennen

De UAV-GC 2025 is meer dan een update: het is een fundamentele herijking van de relatie tussen een opdrachtgever en een opdrachtnemer. Met nieuwe afspraken over samenwerking, wijzigingen, aansprakelijkheid, meer differentiatie in Ontwerpwerkzaamheden en een verder gaande informatieverstrekking door de Opdrachtgever wordt de balans opnieuw gezocht en ontstaat een gedeeltelijk andere risicoverdeling. De kern blijft: durf als opdrachtgever los te laten en bouw op vertrouwen. Voor organisaties die willen bijblijven is het essentieel om de veranderingen goed te begrijpen en succesvol toe te passen. Wil je graag op maat aan de slag met de UAV-GC 2025? Bespreek dan de mogelijkheden van een Incompany-traject bij SBO.