Wat kunnen gemeenten doen aan slimmere en schonere stadslogistiek?

De distributie van goederen in steden moet echt veranderen. Anders komt de stad muurvast te zitten. Terugkerende elementen van goede stadslogistiek zijn: elektrische vrachtwagens, slim inzetten van data met geavanceerde IT-technologie, samenwerken in hubs aan de rand van de stad.

Auteur: Walther Ploos van Amstel

Waar doet het pijn?
Door de groeiende economie beginnen de grenzen van logistiek in grote steden te piepen en te kraken. We merken het bijvoorbeeld aan meer uitstoot van fijnstof en CO₂. Al is in veel steden de luchtkwaliteit beter dan je zou denken: alleen op een paar plekken is het soms bar en boos. Dan is er het verkeerslawaai, tegenwoordig ook steeds ’s avonds en ’s nachts te horen. Het is niet meer veilig op straat. Voetgangers kunnen niet meer over het voetpad vanwege de vele geparkeerde bouwbusjes. Soms staat het verkeer muur- en muurvast. De overheid moet slimme en schone stadslogistiek regelen, voor zowel bewoners als voor ondernemers.

De stad is vol
Een van onze praktijkonderzoeken was in De Pijp. Een Amsterdamse wijk van 800 bij 800 meter waar de gemiddelde huizenprijs hoog is, ondanks de vele drukteproblemen. Daar komt achter elke lossende vrachtwagen de hele straat stil te staan, waarna bestuurders minutenlang toeteren. Iedereen is boos op elkaar.

Dagelijks rijden er 1000 vrachtwagens en busjes door de smalle straten in De Pijp. Onze studenten ontdekten dat de meeste voertuigen slechts één zending komen brengen. Die voertuigen nemen veel ruimte op straat, en op laad- en losplekken, in beslag. Slechts een klein deel van de vrachtwagens en busjes doet maar liefst 65 procent van de zendingen. Dat zijn professionals als DHL en PostNL die zorgen voor een goede beladingsgraad. Ook halen meerdere ondernemingen in De Pijp bedrijfsafval op. De overheid moet hier ingrijpen om de buurt vitaal en gezond te houden.

 Gebod 1: Gebruik specialisten
De overheid moet stimuleren dat de stadslogistiek zoveel mogelijk door gespecialiseerde bedrijven wordt uitgevoerd. Nu wordt 80 procent nog door bedrijven met eigen vrachtwagens gedaan en is slechts 20 procent uitbesteed aan professionele logistieke dienstverleners. Een gespecialiseerd bedrijf heeft gemiddeld vier keer zo veel zendingen in een vrachtwagen als een bedrijf dat zelf zijn vervoer doet. Die specialisten bundelen. Gemeenten kunnen een goed voorbeeld stellen met hun eigen inkoopvolumes te bundelen en eisen te stellen aan de bouwlogistiek binnen de gemeentegrenzen.

 Gebod 2: Deel verkeersdata
Dat kan slimmer. De lokale overheden moeten data van hun verkeersmanagementsystemen delen met professionele logistieke dienstverleners. Vrachtwagens kunnen dan de slimste en veiligste route kiezen en communiceren met verkeerslichten; talking traffic. Met slimme koppeling met verkeersdata kunnen we ook losplaatsen efficiënter gebruiken. Handhaving gaat foutparkeerders op deze laad- en losplekken met behulp van camera’s streng aanpakken. Zo kan één laad- en losplek achttien keer per dag worden gebruikt, terwijl nu nog vaak bouwbusjes er de hele dag parkeren. Direct contact met het vrachtvoertuig betekent ook dat de overheid kan sturen; wie mag er wel, en wie niet de straat in. In Barcelona en Wenen werken ze al veel langer zo, en met succes.

 Gebod 3: Verplicht elektrisch transport
Het is tijd om elektrisch transport in de stad verplicht stellen, waterstof mag ook. De techniek is er, maar wordt nu vaak niet ingezet, omdat het economisch nog onrendabel is. Als elektrisch transport en waterstof in steden het monopolie krijgen, zal dat snel veranderen. In die situatie werken professionele logistieke dienstverleners met een aangepast concept. Ze verzorgen het transport tot aan de hubs aan de rand van de stad met dieselvrachtwagens, en van daaruit met elektrisch vervoer: busjes, cargobikes en lichte elektrische vrachtvoertuigen.

Gebod 4: Verbied de dode hoek
Vrachtverkeer is drie tot vier keer vaker bij een ongeval betrokken dan personenauto’s. De overheid moet ervoor zorgen dat vrachtwagens met een dode hoek over een aantal jaar de stad niet meer in kunnen, dat gaat veel ongevallen schelen. Er zijn voldoende vrachtwagens zonder dode hoek te koop. Londen stelt in 2020 verplicht dat vrachtwagens die de stad inkomen ‘direct vision’ hebben.

Gebod 5: Maak ruimte voor stadslogistiek
Nieuwe wijken moet de overheid op basis van ‘zero impact mobiliteit’-richtlijnen inrichten; schone lucht, veel groen en ruimte om te bewegen. Het beleveren moet alleen nog maar mogelijk zijn met lichte elektrische voertuigen of via afhaalpunten. De Pijp is een negentiende-eeuwse wijk, en kunnen we niet zomaar ombouwen. Daarom wringt het verkeer daar, en is het lastig om de problemen daar goed aan te pakken. In nieuwe wijken moeten de overheid slimme en schone stadslogistiek van meet af aan mogelijk maken.

De logistiek in grote steden remt de leefbaarheid. Het reguleren en naleven van deze vijf geboden verschaft iedereen – letterlijk – meer lucht.