Het verschil tussen reactieve en proactieve agressie op school

Binnen je school of in je klas heb je soms te maken met agressieve leerlingen. Onduidelijk is vaak wat onder agressie verstaan wordt. De wetenschap gaat de laatste jaren vooral uit van de functie die aan agressie ten grondslag ligt. Hierbij wordt het onderscheid gemaakt tussen reactieve en proactieve agressie. Beiden hebben specifieke kenmerken en vragen om een andere aanpak.

Reactieve agressie

Reactieve agressie kenmerkt zich door de explosiviteit en lijkt op fysieke agressie. Vaak herken je deze vorm van agressie ook aan de lichaamstaal van de leerling door middel van spierspanning die toeneemt. Reactieve agressie is makkelijker te signaleren dan proactieve agressie. Leerlingen met reactieve agressie hebben vaak een lage frustratietolerantie en scannen voortdurend de omgeving naar vermeende bedreigingen. Ze denken snel dat de ander het verkeerd met ze voor heeft. Zodra er een bedreiging wordt gevormd, zal dit onmiddellijk leiden tot een verdedigende en agressieve houding. Vaak is er sprake van een onterecht toekennen van de vijandige intenties aan de ander. Heftige emoties vinden zij moeilijk te reguleren (mate van zelfcontrole). Leerlingen die deze heftige reacties veel laten zien, hebben vaak weinig vrienden.

Reactieve agressie is te herleiden naar aanleg, maar ook omgevingsfactoren zoals fysieke mishandeling, temperaments- en aandachtsproblemen en bedreiging of afwijzing door de ouders.

Proactieve agressie

Proactieve agressie is weloverwogen agressief gedrag waar de leerling een bepaald doel mee wilt bereiken. Het gedrag is minder zichtbaar, omdat het zich vaak voordoet buiten het gezichtsveld van de volwassene. Agressie wordt als machtsmiddel ingezet, zonder dat er sprake is van een sterke emotie. Je kunt hierbij denken aan pestgedrag en het domineren van zwakkere personen. De agressie geeft een groot gevoel van eigenwaarde en zorgt voor status. Proactieve agressie ontstaat door succeservaringen met agressief gedrag en teleurstellingen op niet-agressief gedrag. Proactieve agressie gaat vaak gepaard met een lage emotionaliteit en afwijkingen in oordelen over de verwerpelijkheid van probleemgedrag. 

Combinatie van proactieve en reactieve agressie

Zowel proactieve als reactieve agressie staan niet los van elkaar en lopen soms ook in elkaar over. Leerlingen kunnen in dezelfde situatie soms zowel reactief als proactief gedrag vertonen. Er zijn vele mengvormen mogelijk.

Meer weten over het omgaan met agressie bij leerlingen?

Wil je meer weten over vormen van agressie bij leerlingen en manieren waarop je binnen je school hiermee omgaat? Tijdens de module ‘Het agressieve kind’ bij de Verkorte opleiding Gedragsexpert leer je hier alles over! Zo leer je een gedragsanalyse te maken en een gedrag interventie plan.